Umudu büyütmeye bekliyoruz

Ebru Nihan CELKAN*

1970’LER BREZİLYA...

“Bütün diktatörlükler gibi bu da kocaman bir yalandı”
Dzi Croquettes**

1964 yılında Brezilya’da askeri yönetim darbe yoluyla yönetime el koyar. 1968 yılında yeni yasalar yürürlüğe girer. Bu yasalar hayatın her alanında özgürlükleri kısıtlarken sanatsal üretimi de yasaklar. Lennie Dale öncülüğünde 13 kişiden oluşan tiyatro topluluğu Dzi Croquettes sanatsal üretim yasağını ihlal eder. Bu ihlali sadece gösterilerini sahnelemekle yapmazlar. Ortaya koydukları performans, içerik ve bu içeriği sergiledikleri biçim bakımından da askeri darbeyi bütünüyle yok sayar. 13 sanatçı gösterilerinde komediyi, ironiyi ve sınır tanımaz alaycılığı kullanırken, sergiledikleri oyunculuk ve dans yetenekleriyle izleyen herkesi büyülerler. Vücutlarını birer tuval olarak kullanmaktan çekinmez, kadınlık erkeklik rollerini altüst ederler. Tek renk tek nizam haline getirilmeye çalışılan bir ülkenin insanları hayatın kendisi gibi renkli, değişken, esprili bu tiyatro topluluğunun oyunlarını izlemek için günler öncesinden biletlerini alır, gösterilerin sahnelendiği salonları tıka basa doldururlar. Askeri darbe süresince yıllarca “fark edilmeden” gösterilerine devam ederler. Bütün renkleri ve gösterişli halleriyle askeri darbe yönetiminin onları fark edememiş olmasının kendisi de ironiktir. “Sansürcüler bile onların politik mesajlarını anlamakta ve yasaklamakta geç kalırlar” sansürcülerin anlamakta zorluk çektiği bu pırıltılı sanatçıları halk gayet iyi anlar. Dzi Croquettes sansürlenene kadar Brezilya’da darbe döneminde halkın nefes alması için alan yaratan tiyatro topluluğu olur. Askeri darbe bitmiştir. Dzi Croquettes ise hala tüm renkleriyle insanların hafızasında yaşamaya devam etmektedir.

2000’LER BELARUS

“Biz tiyatroyuz. Oyunumuzu oynayacağız”
Belarus’un Sakıncalı Unsurlarının Tehlikeli Eylemleri***
Aleksandr Lukaşenko 1994 yılında Belarus (Beyaz Rusya) başkanı olarak göreve başlamış ve geçtiğimiz hafta yapılan seçimlerde 5.kez başkan seçilmiştir.  2004 yılında başkanlık görevini iki dönemle sınırlayan anayasal düzenlemeyi değiştiren Lukaşenko 2010 yılında alehine yapılan halk gösterilerini şiddet yöntemiyle bastırmıştır.Devlet Başkanı Aleksandr Lukaşenko, demokratik olmayan seçimlerden, muhalefete, sivil toplum örgütlerine ve gazetecilere yapılan baskılardan sorumlu tutuluyor. Aktivistler tutuklanıyor, seçimlere hile karıştığı iddaları dillendiriliyor, sivil toplum örgütü lideleri hapishanelerde tutuluyor veya ortadan kayboluyor.Aleksandr Lukaşenko hükümetine göre sansürlenmemiş sanatsal üretim yasal suç oalrak kabul ediliyor. Bu şartlar altında bir grup sanatçı susturulmayı kabul etmiyor. Özgür Tiyatro adlı topluluk bütün baskılara rağmen Belarus’da sanatsal üretimlerini sürdürüyor. Minsk’in kenarda kalmış, örselenmiş mahallelerinden birinde boş bir evde yasadışı olarak oyunlarını oynamayı sürdüyorlar. Maksimum 50, 60 kişi alabilen bir alanda insanlar Özgür Tiyatro’nun oyunlarını izliyor. Seyircilere adres ve oyun günü önceden duyurulmuyor. İzleyiciler tiyatro ekibinden bir kişi tarafından farklı bir lokasyondan alınıp “tiyatro salonuna” getiriliyor. Performanlarını ses, beden kullanımı ve gündelik araç gereçleri dönüştürerek sahneliyorlar. Onlar bir tiyatro ve oyunlarını oynuyorular. Herşeye rağmen. Herşeye.

2015 TÜRKİYE

#tiyatroiyidir
Müstehak****
Dünyayı, coğrafyamızı ve hatta insanları siyah ve beyaz olarak algılatmaya delicesine, sınır tanımaz bir şekilde ve kindar motivasyonlarla uğraşan bir iktidar ve yarattığı koşullar karşısında tiyatronun çok sesli, renkli ve sınır tanımayan çeşitliliği ile direnmek sanatsal üretime ara vermeden devam etmekle mümkün. İktidar olma hırsıyla tekrar ettirilen seçimlerin gölgesinde, abluka altına alınmış mahallelerde sivillerin, çocukların katledildiği, kısa zaman aralıklarıyla bombaların yüzlerce insanımızın canını aldığı karamsar, sert, kindar,nobran ve vicdansız bir dönemde tiyatrolar herşeye rağmen sahnelerini açtı, sezon başladı. Dillerini lal yapmayarak üretimlerini sürdüren tiyatrolar seyricilerini bekliyor.
Sanatın gücü ve umudun bulaşıcı etkisi için tiyatroya gidin. Salonları doldurun. Birbirimizi görmeye, duymaya ve biribirimize gerçek anlamda sarılmaya çok ihtiyacımız var. Sizleri sahnelerimize, oyunlarımıza ve umudu beraber büyütmeye bekliyoruz.

*Oyun Yazarı

**Dzi Croquettes – 2010 Yönetmenler: Tatiana Issa, Raphael Alvarez

*** Belarus’un Sakıncalı Unsurlarının Tehlikeli Eylemleri – 2013 Yönetmen: Madeleine Sackler

**** Müstehak – Tiyatro (Hâl) tarafından hazırlanan ve ücretsiz dağıtılan bağımsız tiyatro gazetesi