Reklamcı kardeş, simit sat, onurlu yaşa!

Orkut Murat YILMAZ

Geçtiğimiz hafta, nasıl bir iş yaptığını biraz sonra anlatacağımız PageFair adlı şirket, özel mülk yazılımın en önemli bayraktarlarından Adobe ile birlikte bir araştırma raporu(1) yayınladı. Aslında, “Annual Ad Blocking Report” (Yıllık Reklam Engelleme Raporu) adlı bu raporu, üçüncü kez yayınlıyordu. PageFair’in tek başına yayınladığı 2013 raporu (2) ve yine Adobe ile birlikte yayınladığı 2014 raporu (3) asıl olarak reklam engelleme konusunu işliyordu. Ancak 2015 raporunda ilk kez “hasarın büyüklüğü” gündeme geliyor ve internet reklamcılığı sektörü için kabusları aşan bir duruma işaret ediyor: Reklam Engelleme Uygulamaları, tüm dünyada internet reklamcıları için 21.8 Milyar Dolar değerinde bir zarara neden olmuş.
Dahası, toplam küresel zararın 2016 yılında 41.4 Milyar Dolar olması bekleniyor. Bu zarara katkı sunan her bir insanı tek tek kutlamakta yarar çok.
Neden kutluyoruz? “Kapitalistler zarar etmiş! Yaşasın!” noktasının çok ötesinde bir durum bu.

İNTERNET REKLAMCILIĞININ GELDİĞİ AŞAMA
Bugüne dek, internet reklamcılığı sürekli evrim geçirdi. Başlangıçta, bir web sitesine giren ya da bir internet hizmetini kullanan tüm kullanıcılara aynı reklamı göstermekten ibaret olan internet reklamcılığı, daha sonra fişleme, veri çalma gibi işlere bulaşarak birçok hak ihlalini de yanında getirir oldu.
Bugünlerde, “Retargeting” (Yeniden Hedefleme) ve DPI (Deep Packet Inspection / Derin Veri Analizi) teknolojileri başta olmak üzere, internet reklamlarının çoğu, kullanıcıları fişlemek ve sınıflandırmak üzerine kurulu. Doğru kişiye doğru reklamı göstermek, tıklama oranlarını artırdığı için, internet reklamcıları sıklıkla yasaları ya da temel insan haklarını çiğneyerek, kullanıcıları fişleme yoluna gidiyor.
Popüler bir e-ticaret sitesine girdikten sonra, beğendiğiniz bir ürünün sayfasında 20 saniyeden fazla kaldığınızı düşünün. Ancak o ürünü satın almadınız ve sonra da popüler bir haber sitesine girdiniz. Sağ tarafta, o ürünün reklamını görüyor olmanız ne kadar rastlantısal olabilir? Burada tanık olduğunuz fişleme, yalnızca çerezleri kullanan, nispeten geri bir fişleme teknolojisi olabilir. Bu biçimiyle, sizi tümüyle tekil olarak tanımlayamaz belki. Ancak, internet hizmetini aldığınız şirket, DPI kullanmaya başlamışsa, sizi gerçekten tekil olarak tanımlayabiliyor demektir. Türkiye’de DPI konusuyla ilgili daha geniş bilgiyi Enphormasyon’dan (4) edinebilirsiniz.

REKLAMLARI ENGELLEME BİÇİMLERİ
Bu bilgileri verdikten sonra, bir internet kullanıcısının, özel yaşamını korumak için yapması gereken en doğru işlerden birisinin reklamları engellemek olduğunu söylemeye gerek yok herhalde. Ancak reklamları engellemenin biçimleri üzerinde konuşmak gerekiyor.
Reklam engellemede en çok kullanılan yöntem, PageFair’in raporlarından anlayabildiğimiz kadarıyla, AdBlock Plus adlı eklenti. İnternet kullanıcıları, yine aynı raporlara göre, en çok Google Chrome üzerine kurdukları AdBlock Plus ile reklamları engelliyor. Reklamcılara bu hasarı yaşatanlar arasında, en kalabalık kitleyi oluştursalar da, bu kullanıcıların yaptıkları fişlenmeye karşı mücadelede maalesef oldukça geri bir noktada.

CHROME’A GÜVEN YOK
Yıllardır fişleme sabıkalarına sürekli yenilerini ekleyen Google’ın geliştirdiği Google Chrome’un geçtiğimiz Haziran’da dizüstü bilgisayarların mikrofonlarını açık tutmaya zorlayarak ortam dinlemesi yapmasına izin veren bir yazılım parçacığını çalıştırdığı ortaya çıkmıştı(5). Bu bile, yeterince tehlikeliyken, bir de üstüne AdBlock Plus adlı eklentinin kurulduğu Google Chrome’un tehlikesi daha da artıyor.
AdBlock Plus, en yoğun kullanılan eklenti. Ancak, kimi keskin yaklaşıma sahip olan eklentilere göre, AdBlock Plus’ın bir whitelist’i (AK Listesi) var. Bu listeye girebilen reklamlar, sakıncasız bulunuyor ve engellenmiyor. AdBlock Plus’ın geliştiricisi olan Eyeo (6) tarafından hazırlanan bu listeye girebilmek için, Google, Microsoft ve Amazon’un hatırı sayılır ücretler ödediğini geçtiğimiz Şubat ayında öğrenmiştik (7).
Artık, bilerek “AK Liste” olarak çevirdiğimiz bu listeye girebilmenin yolu, yalnızca Microsoft, Amazon ya da Google gibi devasa harcamalar yapmak değil. Yazının başında, ne iş yaptığını açıklayacağımızı söylediğimiz PageFair, kendisine üye olan reklamverenleri, uygun ücretler karşılığında “AK Liste”ye eklemek üzerine bir iş modeli kurmuş durumda. Sitesinde bu işi nasıl başardığına dair soruları yanıtlayan (8) PageFair, oldukça geniş reklamveren kitlelerine ulaşabiliyor.

CEVAP ÖZGÜR YAZILIMDA
Peki, Google Chrome ve AdBlock Plus kullanmak yanlışsa, ne kullanmalıyız?
Aslında bu sorunun yanıtı basit: Her zaman Özgür Yazılım kullanmayı yeğlemeliyiz.
İlk olarak, internette gezinirken Mozilla Firefox (ya da GNU IceCat) gibi özgür bir tarayıcıyı seçerek işe başlayabiliriz. Daha sonra, kurduğumuz tarayıcının, eklentiler bölümünden uBlock Origin’i (9) kurarak, tüm reklamları engelleme rahatlığına kavuşmamız mümkün. “Tüm Reklamları Engellemek”ten bahsediyoruz, evet. Çünkü, kapitalizmin bildirilerinden ibaret olan reklamların hiçbirisi, bizi fişlemiyor olsalar bile, “zararsızlar listesi”ne girmeyi hak etmiyor. Bu nedenle, internette gördüğümüz reklamlara karşı, keskin bir duruş sergilemek en doğru davranış olacaktır.
Peki reklam ajanslarında çalışan o çok sevdiğimiz, tatlı arkadaşlarımız ne yapacak? Yani kimse reklam görmek istemezse, o arkadaşlarımız nasıl para kazanacaklar? Bu sorunun yanıtını, biraz “Troll”lük içeren bir espriyle vermek mümkün: Reklamcı Kardeş! Simit Sat! Onurlu Yaşa!

(1) http://downloads.pagefair.com/reports/2015_report-the_cost_of_ad_blocking.pdf
(2) http://downloads.pagefair.com/reports/the_rise_of_adblocking.pdf
(3) http://downloads.pagefair.com/reports/adblocking_goes_mainstream_2014_report.pdf
(4) http://enphormasyon.org/
(5) http://www.theguardian.com/technology/2015/jun/23/google-eavesdropping-tool-installed-computers-without-permission
(6) https://eyeo.com/
(7) http://www.engadget.com/2015/02/03/amazon-google-microsoft-adblock-plus/
(8) https://pagefair.com/about/#about-us-faq
(9) https://addons.mozilla.org/en-US/firefox/addon/ublock-origin/