Seyr-i Mesel’de bir Hain Oyun

Yarı kurmaca, yarı belgesel bir oyun olan ‘Kayo Mıxnenet’ Osmanlı’nın son dönemi ile cumhuriyetin kuruluş yılları arasında geçer. Osmanlı ordusunda binbaşı olarak görev yapan Hasan Hayri Kangozade cumhuriyetin kurucu meclisinde mebus olarak görev alır. Mecliste Lozan heyetine yaptığı Kürtçe konuşmada Hasan Hayri, Kürtlerin azınlık değil  Cumhuriyetin asli kurucuları olduklarından söz eder. 1925’te Elazığ İstiklal Mahkemesinde “vatana ihanet”  suçu ile yargılandığı duruşmada neden Mecliste Kürt kıyafetleri giyip, Kürtçe konuşma yaptığını anlatır Hasan Hayri. Kılık kıyafet kanununa muhalefet ve Şeyh Sait isyanına katıldığı gerekçesi ile yargılandığı İstiklal Mahkemesi tarafından idam cezası verilir.

Oyun cumhuriyetin kuruluşunda Kürtlere verilen sözlerin nasıl unutulduğunu, Lozan  Konferansı’ndan sonra cumhuriyetin nasıl tek millet, tek dil anlayışı ile inkarcı bir sisteme dönüştüğünü anlatıyor.

ATATÜRK’ÜN OKUL ARKADAŞI

Alişan Önlü, Cumhuriyet Kurucu Meclisi Dersim Mebusu Hasan Hayri Kangozade’nin gerçek hayat hikayesinden yola çıkarak dönemin Meclis tutanaklarına dayanarak oyunu hazırladığını anlatıyor. Karerli Mehmet Efendi’nin Yazılmayan Tarih ve Anılarım adlı kitabında Hasan Hayri  ilgili bölümü okumasıyla daha önce Dersim mebusu ile ilgili ön yargılı düşüncelerinin değiştiğini anlatıyor. Önlü, dönemin Meclis tutanakları başta olmak üzere başvurabileceği bütün kaynakları taradığını söylüyor. Altı aya yakın bir zaman süren araştırma sonrasında, Sibel İnce’nin yönetmenliğinde oyun sahneye taşınmış. Fransızca, Osmanlıca, Farsça, Arapça bilen  Hasan Hayri, Atatürk’le aynı okulda okumuş. Hayri ile Atatürk’ün bir başka ortak noktası ise doğum yılları.

İSTİKLAL MAHKEMELERİNDEN ÖZEL YETKİLİLERE

Hasan Hayri’yle birlikte 1925’te İstiklal Mahkemelerinde Kürt  aydınlarının bir çoğunun infaz edildiği, kalanların da yurt dışına çıkmak zorunda kaldıklarını dile getiren Önlü, cumhuriyetin kuruluşundan günümüze kadar uygulanagelen asimilasyoncu ve tekçi politikaların yarattığı tahribatlara değiniyor. Ana dili Kürtçenin Zazaca lehçesinde uygulanan asimilasyoncu politikalar nedeniyle yaşanan dil sıkıntısına rağmen ana dilinde oyunlar  sahneye taşımayı sürdüreceğini söylüyor Önlü.  

Hasan Hayri’ni istiklal mahkemesinde yargılanıp idam edilmesi akıllara ister istemez özel yetkili mahkemeleri getiriyor. Ağır bedeller sonucu kendi varlıklarını ancak kabul ettirebilen Kürtler için cumhuriyetin kuruluşundan günümüze değişen sadece mahkemelerin isimleri olmuş gibi görünüyor. Dilleri için ‘bilinmeyen bir dil’ demeyi ve Kürtçe savunmayı kabul etmemeyi sürdüren mahkemeler. (İstanbul\EVRENSEL)

HAİN OYUN TURNEYE ÇIKIYOR

Kurmaca ve belgesel olan oyunda sinevizyon görüntüleri de kullanılıyor. Türkçe üst yazılı olan oyun tek perdelik. Oyun, 24 Marta kadar her cumartesi Seyr- î Mesel Sahnesi’nde saat 20.00’de gösterimde olacak. Nisan ayının ilk haftasında İzmir’de turnede olacak oyun nisanın  20’sinden itibaren ise Avrupa turnesine çıkacak.