60 yılı aşkın tiyatro

Devlet Tiyatroları’nın (DT) Ankara’da kurulan ilk sahnelerinden Küçük Tiyatro ve Küçük Tiyatro’da sergilenen ilk oyun Köşebaşı, DT’nin hazırladığı “60. Yılında Küçük Tiyatro ve Köşebaşı” kitabıyla anıldı. Okuru, 27 Aralık 1947’de Köşebaşı’nın prömiyeriyle perde diyen Küçük Tiyatro’nun kuruluş yıllarına götüren kitap, Türkiye tiyatro tarihinin bir kesitini ayrıntılarıyla sundu.
Küçük Tiyatro, yalnız Türkiye tiyatrosuna değil, aynı zamanda Türkiye sinemasına ilk önemli katkılar sunan Muhsin Ertuğrul’un çabalarıyla ortaya çıktı. Genç Cumhuriyetin kültür ve sanat adımlarının da ilklerinden olan Küçük Tiyatro’yu kurma hamlesi de, Ertuğrul’un çabalarıyla başladı. Mimar Mahmut Kemalettin Bey’in projesi, Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne ait olan Evkaf Apartmanı’nın Küçük Tiyatro haline getirilmesi Ertuğrul’un fikriydi. Devlet Konservatuvarı’nın da kurulmasına öncülük eden Muhsin Ertuğrul, Tatbikat Sahnesi’nin gösterimleri için yer aramaktaydı ve depo olarak kullanılan ancak tiyatro salonu da olan Evkaf Apartmanı’nı Küçük Tiyatro’ya dönüştürdü.
“60. Yılında Küçük Tiyatro ve Köşebaşı” kitabı, birçok tiyatro eleştirmeni ve oyun yazarının yazılarından oluştu. Küçük Tiyatro ve Köşebaşı oyunu için yazılmış olan yazılar, ilki hariç olmak üzere tarihsel bir kronoloji içerisinde okuyucuya sunuldu. Küçük Tiyatro’nun kurulma öyküsüyle başlayan yazılar, bugünün tiyatro eleştirmenleri ve oyun yazarlarının kaleme aldığı makalelerle sürdü. Kitap, makalelerin yanı sıra, Küçük Tiyatro’nun Küçük Tiyatro haline gelmeden önceki görünümünden, içindeki süslemelerin ayrıntılarına kadar görsellerle desteklendi. Küçük Tiyatro kurulduğunda gazetelerde çıkan haberler, Köşebaşı oyununun el ilanları, oyuncu kadrosu, Köşebaşı’nın yazarı Ahmed Kudsi Tecer’e Muhsin Ertuğrul’un yazdığı mektup ve daha birçok ayrıntı kitapta yer aldı. Ayrıca, Köşebaşı’nda görev alan oyunculardan, teknik kadroya bütün ekip, isimleri ve fotoğraflarıyla anıldı.
Tiyatrocunun evi, sahne
Tiyatro eleştirmeni Cengiz Korucu, Küçük Tiyatro’nun kuruluş yıllarını bugünden mercek altına aldığı yazısında Muhsin Ertuğrul’un, yalnız Küçük Tiyatro değil aynı zamanda konservatuvar kurulması için de çaba harcadığını ifade etti. Yazısında Mimar Kemalettin Bey’in özgeçmişine ve Küçük Tiyatro binasına dönüşecek Evkaf Apartmanı’nı nasıl inşa ettiğine de değinen Korucu, Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki yokluğa rağmen, cesaretle bir tiyatro binası yapılışına dikkat çekti.
Kitapta, Korucu’nun yazısından sonra ise Muhsin Ertuğrul’un Mimar Kemalettin Bey’e hitaben yazdığı teşekkür yer aldı. Ertuğrul, Kemalettin Bey’e teşekkürünün sonunda bir tiyatro sahnesinin tiyatrocular için önemine de şu sözlerle değindi:
“Bir tiyatro yalnız seyircilerin üç saat geçirdikleri bir toplantı yeri değildir, bir tiyatro bütün ömürlerini sanatın cezbesi ve huşuu içinde geçiren sanatkarlar için bir mabetdir. Çünkü, aziz üstadım, tiyatroculuk bir meslek değil, dünyanın her yerinde bir imandır. Mensuplarından bekleyiş ve özveriş isteyen bir sanat. Yıllarca yapılan bu fedakarlığın çok defa karşılığını vermeden can isteyen bir sanat. Bu inanış müridlerinin de en büyük istekleri, başlarını sokabilecekleri ve sükun içinde çalışabilecekleri bir mabed bulmaktır.” (Küçük Tiyatro Dergisi, 27 Aralık 1947, Sayı 1, Ankara)
Küçük Tiyatro’nun ve Köşebaşı oyununun 60. yılı olması nedeniyle, geçtiğimiz yıl Köşebaşı tekrar Küçük Tiyatro’da gösterime sunuldu. Kitapta da, Köşebaşı’nın 60 yıl sonraki ekibi, oyunculardan teknik kadroya hepsi yer aldı. Küçük Tiyatro’da 27 Aralık 1947’den bu yana oynanan oyunlar da, Köşebaşı’nın yazarı Ahmed Kudsi Tecer de kitapta unutulmadı. (Ankara/EVRENSEL)
Şiar Can Şener