“Xewle Ye Xewn?” Şiir Kitabı Üzerine Bir Kritik

Rodî MED
Amed

Hani bazı şairler vardır. Şiirlerini ifade ederken başka bir şairin gücünden destek alır: “Şu şair Shakspeare etkisi yaratır” ya da “Edebiyatımıza Mayakovski imzasını taşıyan genç şairimiz..." gibi iddialı sözlerle başlayan uzun methiyeler düzer. Bilir ki o şairlerin adının yanına yazılmış başka bir şairin adı onun entelektüel dimağının ardılıdır. Bu hem sizin hem şairin hem de okuyucunun işini kolaylaştırır. Onun bu gerçeklikle görülmesini sağlarken şairi sanatsal kaygılardan bir nebze olsun uzaklaştırır, belki azıcık da şiire cesaretlendirir. Ve okuyucu da o düsturla yaklaşır. Böylece şair ve şiir arasında sahte yakınlık, şair ve okuyucu arasındaysa betondan bir duvar ördüğünün farkında olmaksızın yaratı gücü kısıtlanmış, endüstriyel bir çarkın dişlisine dönüştürdükleri bir şair sunar edebiyata. Edebiyat tarihi hep bu ihanetlerle doludur.
Kendi kültürünün konuştuğu dilin kodlarını şiire döken, sözleri usta bir terzi gibi duyguyla giydiren şairlere haset etmekle geçer ömrünüz. Aynı gökyüzü ve toprak parçası arasında “Neden benim de kendime ait bir soluğum yok?” der durursunuz. Şiirin ayaklar altına alındığı bir dünyada eğer şiire bu bilinçle yaklaşmaktan uzak bir şairseniz mürekkebin izdüşümü ancak kağıdı kirletir.

TOPLUM NEYSE ŞİİR ODUR

Mitan Şareza işte böyle bir dönemeçte dominant kültürlere karşı kendi diliyle, kendi soluğuyla, kendi dil kodlarıyla savaşını sürdürüyor. Onun öfkesi biraz da illegal duruşundan kaynaklanıyor. Şiirin dokusuna enjekte ettiği ruh naif değil. Hatta Nazım’ın “Güzel günler göreceğiz çocuklar...” dünyası hiç değil. O gittikçe yükselen bir dalganın birazdan her şeyi alabora edeceğini muştularmış gibi konuşur. Ama bunu dillendirirken umutsuz yaklaşmaz, evrensel ölçütlerle bakar, işaret ettiği bir gerçekliğe dikkat çekmenizi ister: Sosyalizme. Bunu yaparken de sosyolojik saptamalarını sağlıklı tutmaya özen gösterir.
Kierkegaard’ın “Birey toplumun domino taşıdır.” sözünü hatırlatır bu yaklaşımı. Çünkü onda duyguların yansıması bulanık değil nettir. Bireyi toplumdan ayrıştırmaz. Küçük görmediği gibi yüceltmez de. Ne olduğuna ayna tutar. Medeniyetin hastalıklı toplumlarda zayıfladığını görmek onu hırçınlaştırır. Bu nedenle sahip çıkılması gereken değerlerin vurgusu onun poetik mimarisinin bir tuğlasıdır.

KLASİK ÇİZGİDEN MODERN ÇİZGİYE

Şairin bir diğer başarısı sözcük seçiminde daha da öne çıkar. Alışılageldik betimlemelerin çok uzağında bir hayal gücüyle işler anlatmak istediğini. Kör bir kuyunun içinden su çıkaracağına dair inat ve özgüven beyhude bir çabadan ziyade ritim kazandırır şiirine. İmgelerine nüfuz eden ruh militancadır. Ahenk ve ses tekrarları birçok şiirine bağımsızlık kazandırır. Bazı şairlerin şiirleri için kullanılan ‘Şu dizeyi çıkarırsak şiirdeki anlam bütünlüğü bozulur.’ yaklaşımı onun şiirinde yerini ‘Şu dizeyi çıkarırsak yeni bir şiir olur.’ yaklaşımına bırakır. O derece disiplinli bir tavır ve tutarlılık ile yaklaşır işine. Üstelik bunu ötelenen, hakir görülen bir dille; güzel Kürtçe’siyle hayata geçirir. Bir şairde olması gereken gözlem gücü ve kelime dağarcığı onun hayal dünyasıyla buluştukça dil de şairin edebi yetkinliği doğrultusunda zenginleşir. Mitan’ın dil ile ilişki biçimini benzetmek gerekirse; kütlenin bulunduğu hacim içerisinde mütevazı bir konum edinmesinden çok, kütlenin hacminin sınırlarını zorlamasına benzetebiliriz. Dil ve şair ilişkisi bir aşka, birbirini besleyen ve zenginleştiren bir alışverişe dönüşür.
Bu bağlamda onu Kürt edebiyat ağacında Ehmedê Xanî'den başlayıp Şêrko Bêkes ile devam eden klasik çizgiden modern çizgiye uzanan bir şair olarak rahatlıkla yerleştirebiliriz.