Doğum iznimden sonra yıllık iznimi kullandım, şimdi ücretsiz izne çıkabilir miyim?
SORU: Merhabalar, 16 Nisan’da ikizlerim dünyaya geldi. 6 Temmuzda da doğum sonrası iznim bitti. Şu an yıllık iznimi kullanmaktayım. Ücretsiz izin hakkımı yıllık iznim bittikten sonra kullanabilir miyim? Eğer kullanabiliyorsam işverene 1 ay önceden mi müracaat etmeliyim? Ben belediye personeliyim. Eğer kullanma hakkım varsa ve işveren izin vermiyorsa haklı fesih hakkım olur mu? Teşekkür ederim.
CEVAP: İyi günler diler ve tebrik ederim öncelikle, bebekleriniz sağlıkla büyüsün. İş Kanunu’nun 74. Maddesinde doğum sonrası analık izinlerin süreleri ve bunların nasıl kullanılacağına dair düzenlemeler yer almaktadır. Buna göre, maddenin 6. Fıkrasında, “İsteği halinde kadın işçiye, on altı haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik halinde on sekiz haftalık süreden sonra altı aya kadar ücretsiz izin verilir. Bu izin, üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinme hâlinde eşlerden birine veya evlat edinene verilir. Bu süre, yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz.” Hükmü yer almaktadır.
İş Kanunu’nun “Yıllık izin bakımından çalışılmış gibi sayılan haller” başlıklı 55. Maddesinde de, bu haller arasında (b) bendinde ‘Kadın işçilerin 74. madde gereğince doğumdan önce ve sonra çalıştırılmadıkları günler’ sayılmıştır. Dolayısıyla on altı haftalık veya çoğul gebelik halinde on sekiz haftalık süre yıllık izin hesabında dikkate alınacak ancak ücretsiz izin süresi yıllık izin hesabında dikkate alınmayacaktır. Dolayısıyla analık izninin ardından alınan ücretsiz izin süresi kullanan kadın işçi açısından bir sonraki yıllık izne hak kazanacağı tarih, ücretsiz izin süresi kadar ötelenmiş olacaktır.
Ancak sizin durumunuzda yıllık izninizi kullanmış olduğunuz için buna dair bir öteleme söz konusu olmayacaktır. Doğum sonrası ücretsiz izin kullanılmasına ilişkin Kanunun düzenlemesinde ‘... kadın işçiye, on altı haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik halinde on sekiz haftalık süreden sonra altı aya kadar...’ şeklinde, Analık İzni veya Ücretsiz İzin Sonrası Yapılacak Kısmi Süreli Çalışmalar Hakkında Yönetmelik’in 7. Maddesinde de ‘Kadın işçiye, analık izninin bitiminden itibaren isteği hâlinde altı aya kadar ücretsiz izin verilir’ şeklinde düzenlenmektedir. Madde metinlerinde de görüleceği üzere doğum sonrası ücretsiz iznin yasal ücretli izinlerin sona ermesinden itibaren derhal kullanılmasına dair bir düzenleme bulunmamaktadır. Ayrıca kanımca işçi lehine yorum ilkesi gereği kadın işçi açısından ücretsiz iznin derhal kullanılmasını beklemek ayrıca işçi aleyhine sonuçlar da doğurabilecektir. Örneğin yıllık iznin ötelenmesi gibi.
İş Kanunu 74. Maddesinde kadın çalışanların doğum izni bittikten sonra (toplam 16 veya 18 hafta) altı aya kadar doğum nedeniyle ücretsiz izin talep edebilecekleri yer alır. Dolayısıyla ücretsiz doğum izni en fazla 6 ay olarak kullanılabilecektir. Kullanmak için geçerli olan süre de doğum raporunun bitişinden itibaren 6 aydır. Doğum raporu biten işçi, örneğin, tekrar çalışmaya başladıktan sonra da doğum ücretsiz iznini talep edebilir. Mesela çocuğuna bakıcı bulamaz. Ancak, doğum raporunun ardından 2 ay çalışma hayatına devam etmiş kadın işçi, ücretsiz doğum iznini kullanmak istediğinde en fazla izin kullanabildiği süre 4 ay olacaktır. Ücretsiz doğum izni doğum raporu sonrasındaki 6 ay içinde kullanılmalıdır.
Dolayısıyla yıllık izin süresi sonunda kalan ücretsiz izin süreniz kadar ücretsiz izninizi kullanabilirsiniz. Bu durum işverenin iznine veya onayına tabi değildir. Yargıtay kararları da kadın işçiye doğum sonrası ücretsiz iznini kullandırmayan işverene karşı işçinin bu hakkını kullanarak iş sözleşmesini feshetmesini haklı neden olarak kabul etmektedir.
“Doğum yapan kadın işçinin, altı aya kadar aylıksız izin talebinin işverence karşılanmaması halinde, kadın işçi tek başına alacağı karar ile işverene bildirimde bulunarak, ücretsiz doğum iznine ayrılabilir. Bunun gibi işverenin ücretsiz doğum iznini vermemesi halinde kadın işçi iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir” (Yargıtay 9. HD. 26.9.2008 Tarih, 2007/ 27521 E, 2008/ 25157 K).
Evrensel'i Takip Et