Topyekûn Anadolu ihalesi

İktidarın planı hayata geçti, emek ucuzladıkça ucuzladı. Şimdi sırada Anadolu topraklarının, yer altı ve yer üstü kaynaklarının daha fazla ucuzlatılması var. Saray eliyle sürdürülen bu operasyon ulusal ve uluslararası şirketleri de zaten esasen bu iki kaynak ile zenginleştiriyor: Ucuz emek ve ucuz toprak.

Maden arama ve işletme ruhsatını Saray tekeline veren ‘maden kanunu teklifi’ Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonuna dün getirildi.

Maden şirketleri ‘Anadolu yağması’ için hükümetle adı konmamış bir pazarlık yürüttü ve yürütüyor. İşte şimdi Meclise gelen kanun teklifi ‘Büyük Anadolu ihalesi’nin kritik bir aşaması.

TEMA’nın 29 ili kapsayan araştırmasına göre söz konusu 29 ilin yüz ölçümlerinin yüzde 67’si IV. grup madenlere (altın, bakır, demir vb.) ruhsatlandırılmış durumda. Anadolu topraklarının yüzde 2.6’sında ise maden işletmesi kurulu.^[1] Ciddi ‘potansiyel’ yerin altında. Bunun için Türkiye’de Öksüt Altın Madenini elinde bulunduran Centerra Gold’un Türkiye Yetkilisi David Bickford, yıl sonunda şirketin Kayseri ve Orta Anadolu başta olmak üzere yeni bölgelerde cevher arayışlarını aktif şekilde sürdürdüğünü söylüyor ve ekliyordu: “Bakanlığın izin süreçlerini hızlandırmaya yönelik reform hazırlığında olduğunu biliyoruz. Bu reformların hayata geçirilmesi, madencilik sektörüne önemli ve olumlu bir katkı sağlayacaktır.”

Türkiye’de maden şirketlerinin çatı örgütü Madencilik Platformu 21 Mayıs 2025’te Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz ile ‘üzerinde çalışılan’ “Maden Kanunu ve bazı kanunlarda değişiklik yapılmasına dair kanun taslağı”na ilişkin görüştü.

Maden arama ve işletme ruhsatını Saray tekeline veren, ÇED sürecini fiili olarak ortadan kaldıran, zeytinlik alanları, sit alanlarını ve ormanları maden tekellerine açan tasarının bir kısmına Madencilik Platformu Sözcüsü Mehmet Yılmaz önceki gün şöyle itiraz etti:

“Özellikle ruhsat bedelinin yüksek olması, devlet hakkı oranlarındaki artışların diğer ülkelere göre çok yüksek olması, IV. grup bir ruhsat sahasına birden fazla üst üste ruhsat verilmesi yani örneğin kömür ruhsatı üzerine yüzde 25’ten fazla alüminyum oksit içeren kil ruhsatı verilmesi, ruhsat temdit edilme kriterlerinin yönetmelikle belirlenmesi gibi konuların madencilik sektörü yararına yeniden gözden geçirilmesi isabetli olacaktır.”

İktidar, teklifiyle maden patronlarının yüksek bulduğu ruhsat bedelini ‘tek çarpan’ ile yüzde 30 indiriyor. Evet, asgari ücreti yüzde 30’luk enflasyon altı zam ile reel olarak eriten iktidar maden patronlarına yüzde 30 indirim yapıyor.

Maden işletme ruhsat bedeli belirlemenin formülü şu: “İRB = [TBi+(Hb xA)]x[l+(RS/100x(K+RS/1^[2] AKP’li vekiller söz konusu formüle “x[0.7]” çarpanı ekliyor ve böylece maden ruhsat bedeline yüzde 30 indirim yapılmış oluyor. Maden şirketlerine yetmeyen, itiraza konu olan işte bu “x[0.7]” çarpanıdır. Bu çarpan küçülürse, indirim matematiksel olarak büyüyecek.

Peki altın, demir, bakır, çinko vb. madenleri çıkarmak için alınması zorunlu ruhsat (Hatırlatalım bu ruhsatı dağıtma yetkisi Saray’a veriliyor) gerçekten pahalı mı? Örneğin, Kayserili CVK’nin Yozgat Sorgun’da aldığı 4. grup arama maden sahalarının ruhsat bedeli 2.6 milyon TL. BETAM verilerine göre İstanbul’da 100 metrekarelik ortalama konut 4.9 milyon TL, İzmir’de 4.2 milyon TL, Ankara’da 2.8 milyon TL.

Peki Türkiye’de maden işletmek maliyetli mi?

Centerra Gold’un Öksüt ve Kanada’daki madenlerine bakalım.

• Kayseri’deki maden: 465.6 milyon dolar gelir, 148 milyon dolar maliyet (Yüzde 31.7 maliyet payı).
• Kanada’daki maden: 495.8 milyon dolar gelir, 306 milyon dolar maliyet (Yüzde 61.7 maliyet payı).

Türkiye’deki madenin maliyeti Kanada’ya göre yarı yarıya daha az. Ancak bu tablo gerçeğin sadece küçük bir kısmını gösterir. Çünkü Kanada’da binlerce maden işçisi çalışırken ölmedi, sakat kalmadı ya da sendikasız kalmadı. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi verilerine göre AKP’nin iktidarda olduğu yıllarda en az 2 bin 200 maden işçisi iş cinayetlerinde yaşamını yitirdi. Türkiye madenlerinde çalışırken ölen binlerce işçi canının değeri kaç lira? 301 maden işçisinin can verdiği Soma’da patronlar serbest, yakılarak öldürülen Afgan Madenci Mohammad Nourtani’nin katillerine birkaç yıl ceza verildi. Bu ‘adaletin’ değeri kaç dolar?

***

İktidarın maden politikası sadece yerli ve yabancı şirketlere kaynak transferiyle sınırlı değil; aynı zamanda yeni bir rejimi içeriyor. “Reform” adı altında sunulan bu yeni yasa teklifi, ruhsat dağıtımını Saray’ın uhdesine alarak demokratik denetimi ortadan kaldırıyor, ruhsat bedellerini düşürüyor. İktidarın açtığı ‘Anadolu ihalesi’yle Türkiye'nin geleceği birkaç maden şirketinin kâr hanesine yazılırken, bedelini toprağını, ormanını, zeytinliğini, suyunu ve en önemlisi yaşamını kaybeden yurttaşlar ödüyor. İşte o yüzden Saray’ın dağıtacağı rant kapısından zeytini savunanlar geçemiyor.

SATRANÇ

İster bilgisayara isterse rakiplere karşı oyna...

Reklam