Alevi Düşünce Ocağının (ADO) iki raporu

Alevi Düşünce Ocağı (ADO), genel olarak kültürel haklar ve özel olarak da inanç özgürlüğü, Alevi toplumunun hakları ve özgürlükleri için çalışan bir dernek. İnanç özgürlüğü ve bunun gerektirdikleri konusunda yaşanan sorunlara dikkat çekmeyi, hak temelli olarak bu sorunların aşılması için çalışmayı ilke edinmiş, başkanlığını Doğan Bermek’in yaptığı, 2015 yılında, İstanbul’da  kurulmuş bir dernek. Tüzüğünün 2. maddesinde amacı şöyle belirlenmiş:

“Dernek, başta Alevilik olmak üzere diğer din, kültür ve benzeri tüm olgular üzerinde çalışmalar yapmak; Alevi düşüncesi, kültürü ve sanatı alanlarında çalışmalar yaparak eğitim, toplantı, gösteri, sergi ve konferanslar düzenlemek; yazılı, sesli ve görüntülü eserler ortaya çıkarmak; bu konularda çalışan sivil toplum kuruluşları, üniversiteler, araştırma kuruluşları, tüzel ve gerçek kişilerle iş birliği yapmak amacı ile kurulmuştur.”

Dernek bu yıl iki rapor yayımladı. Raporlar, “Uygulamada AİHM 1 Ocak 2020 “ ve “Uygulamada AİHM Kararları İzleme Raporu Temmuz 2020 “ başlıklarını taşıyor.

Ocak 2020 raporu,40 sahifedir ve 6 başlık altında toplanmıştır. Bu başlıklar,” 1) 2019 AİHM Kararları İzleme Raporu I. Hakkında, 2) Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Türkiye’de Alevi Sorunları, 3 ) Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’ne Sunulan ADO Raporu,  4) Türkiye’nin 23.10.2019 Tarihli Bakanlar Komitesine Sunduğu Yol Haritası, 5) Alevi Düşünce Ocağı’nın Türkiye Yol Haritası İle İlgili Görüşleri, 6) Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin 3-5 Aralık 2019‘da Yapılan 1362.Toplantısında Alınan Kararlar” şeklindedir. 

Temmuz 2020 Raporu 42 sahifedir ve 7 başlık altında toplanmıştır. Bu başlıklar, “1) İzleme raporu 2 hakkında, 2) Avrupa Konseyi bakanlar komitesine sunulan ADO raporu sunum yazısı, 3) ADO raporu, Türkiye’de eğitim sorunları, 4) Avrupa Konseyi ADO raporu kabul yazısı, 5) Türkiye’nin 3 haziran tarihli YOL HARİTASI gecikme mücbir sebepler açıklaması, 6) ADO Basın Bildirisi, 7) EK.1-TEMEL HAKLAR VE ALEVİ SORUNLARI-UYGULAMADA AİHM KARARLARI, 26 Ocak 2020’de İstanbul’da Dr. Rıza Türmen, Dr. Mine Yıldırım ve Prof. Dr. İbrahim Kaboğlu’nun katılımı ile gerçekleşen ADO-ADİP panelinde yapılan konuşmalar ve açıklamalar” şeklindedir. Bu raporlara (http://aleviocagi.org/inanc-ozgurlukleri) adresinden ulaşmak mümkün.

Konuya haklar ve özgürlükler açısından bakmak gerek. Bu açıdan bakıldığında da ulusal üstü insan hakları belgelerinde ve bu belgelerde yer alan haklar ve özgürlükler ile ilgili komite, komisyon, uzmanlık kuruluşları, raportörler ve ulusal üstü yargı kurumlarının kararlarına bakmak gerekir. Söz gelimi Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve protokolleri, Birleşmiş Milletler Medeni ve Siyasi Haklar Uluslararası Sözleşmesi 18. maddesine ve bu madde ile ilgili İnsan Hakları Komitesinin 22 No’lu Genel Yorum (görüş)üne bakmak lazım.

AİHM’ye intikal eden başvurularda, AİHM 2014 yılında cyemevlerinin ibadethane olduğuna karar vermiştir. 2015 yılındaki kararında zorunlu din derslerinin AİHS’e uygun hale getirilmesine karar vermiştir. Nihayet İzzettin Doğan ve diğerleri/Türkiye kararında inanç gruplarına karşı devletin ayrımcılık (14. madde) yapamayacağına ve yapmaması gerektiğine karar vermiştir. Bu konulardaki başvurular ihlal kararlarıyla sonuçlanmıştır. ADO İzleme Raporlarında, 1) eğitim, 2) ibadethanelere yönelik mali muafiyetler ve 3) Cemevlerinin statüleri konuları olmak üzere 3 grupta toplanan kararlar, Alevi toplumunun maruz kaldığı ayrımcılıklara ilişkindir.

Örnek kararlar ise Hasan ve Eylem Zengin/Türkiye (1448/04) ve Mansur Yavaş ve diğerleri/Türkiye (21163/11) kararlar ile AİHM Büyük Daire’nin İzzettin Doğan ve diğerleri/Türkiye (62649/10) kararıdır.

Türkiye Cumhuriyeti hükümetleri, AİHM  kararlarına uymak ve tüm yurttaşlarının eşit haklara ve onura sahip olduğu gerçeğinden hareketle, ayrımcılık yapmamak ve  yurttaşlarının  haklarına ve özgürlüklerine saygı göstermek zorundadır.