COVID-19 ile mücadelede yeni bir ilaç adayı olarak Camostat Mesylate

Türkiye’de 13 Mart itibariyle resmi olarak tanımlanan vaka sayısının 5 kişiye çıkmasıyla COVID-19 doğal olarak gündemimizin birinci sırasına oturdu. 11 Mart’ta güncellenen Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre yeni koronavirüsün neden olduğu bu enfeksiyona karşı aşı ve ilaç geliştirmek üzere pek çok çalışma başlatıldı bile dünya çapında. Virüs proteinlerinin değişen yapılarının anlaşılması, biriktirdiği mutasyonların bulaşma mekanizmalarına etkilerinin belirlenmesi, virüsün evriminin anlaşılması virüs ve yol açtığı enfeksiyon ile mücadelede etkili yöntemler ve araçlar geliştirilmesinin en önemli adımları aslında. Bu açıdan dünya çapında araştırmacıların kolektif çabaları kayda değer. Pekçok ülkeden enfekte hastalardan izole edilen virüslerin genom dizileri, kamuya açık veritabanlarına yüklenmekte. Nextstrain patojenlerin evrimini (patojen genomları üzerinden) gerçek zamanlı olarak takip eden ve paylaşan bir açık proje. Projenin @nextstrain hesabından yapılan twitter paylaşımlarından ve web sayfasından yeni koronavirüsün (SARS-CoV-2 virüsünün) filogenetik ağaçlarına ve hastalığının yayılım verilerine ulaşmak mümkün. Örneğin Heisenberg’de görülen vaka ile Almanya’daki diğer vakalardan izole edilen virüslerin genetik yapıları birbirinden farklı. 13 Mart’ta paylaşılan bu son veriler Almanya’da virüsün birden fazla kaynaktan yayıldığını göstermekte. Pek çok ülke için de keza durum böyle.

Durum böyle iken, COVID-19’a karşı umut verici birçok bilimsel araştırma da hızla yayınlanmakta. Birçok bilim dergisi COVID-19 ile ilintili yayınlara erişimi ücretsiz hale getirdi (yayın tekellerinin bu alandaki hamlelerinin arkasında etki faktörlerini yükseltmek, daha görünür olmak gibi kaygıların da olduğu elbette tartışılabilir).

Yukarıda sözü edilen umut verici çalışmalardan biri de Deutsches Primatenzentrum (DPZ)/Alman Primat Merkezindeki araştırmacılar tarafından Cell dergisinde geçtiğimiz hafta yayınlandı*. Virüsün akciğerlere tutunmasını sağlayan spike proteinlerini (S proteini) araştıran ekip, yeni koronovirüsün de insan hücrelerine bulaşırken tıpkı SARS-CoV(2003 yılındaki salgına sebep olan virüs) gibi ACE-2 reseptörünü kullandığını ortaya çıkardılar. Pek çok memeli hücresi kullanılarak yapılan çalışma, aynı zamanda insanda bulunan TMPRSS2 adlı bir serin proteaz enziminin(protein kesen bir enzim) SARS-CoV-2’nin spike proteinini keserek insan akciğer hücrelerine bulaşmasına öncülük ettiğini de ortaya koydu. Araştırmacılar, yine aynı çalışmada, SARS-CoV virüsü spike proteinine karşı ortaya çıkan antikorların SARS-CoV-2’ye karşı da koruma sağlayabileceği öne sürmekte. Araştırmanın en güzel haberi ise bu enzimin çalışmasını durduracak (enzimi inhibe edecek) bir ilacın halihazırda var olması. Japonya’da pankreas enflamasyonu için klinik olarak onaylanmış olan bu ilacın adı camostat mesylate. Çalışmada araştırmacılar camostat mesylate kullanarak, TMPRSS2 enziminin çalışmasını durdurdular ve  insan akciğer hücrelerinde SARS-CoV-2 virüsünün tutunumunu engellemeyi başardılar. Elbette, hücre kültüründe etkinliği gösterilen bu ilacın klinik çalışmalarının hızla gerçekleştirilmesine ve insan üzerinde de gerçekten etkin olduğunun gösterilmesine ihtiyaç bulunmakta. İlacın başka bir hastalık için daha önce klinik onayının alınmış olması, tüm bu süreçleri hızlandıracaktır.

COVID-19 salgını sürecinde bir kez daha açığa çıkan önemli bir gerçek var: bilimsel çalışmaların sonuçlarının ve doğru bilimsel bilginin topluma açık bir şekilde, ücretsiz olarak paylaşılmasının; bilimsel ilerlemede ise açık bilimin önemi yadsınamaz.

* Hoffmann et al. SARS-CoV-2 Cell Entry Depends on ACE2 and TMPRSS2 and Is Blocked by a Clinically Proven Protease Inhibitor. Cell, 2020; DOI: 10.1016/j.cell.2020.02.052 (Araştırma basılı derginin Nisan 2020 sayısında yayınlanacaktır)