Savaş bitti, ufukta barış yok

Suriye ve Irak gündemi yine çok dolu ve sıcak…

Kadim düşmanlıkları dondurup zorunlu, geçici veya kalıcı ittifaklar yapmaya zorlayan IŞİD tehdidi ortadan kalkmak üzere. Şu aralar Irak ve Suriye’de IŞİD ile mücadele sonrası ortaya çıkan yeni süreçler ve fırsatlar için çekişmeler başlamış durumda.

Irak’ta, Irak Kürdistan Bölgesel Yönetiminin (IKBY) bağımsızlık hamlesi ve referanduma paralel olarak Kerkük gibi petrol zengini yerlerin de olduğu tartışmalı bölgeleri kendi sınırları içine almak için yürüttüğü mücadele gündemde. Şimdilik Erbil-Bağdat arasında karşılıklı açıklamalarla devam eden bu nüfuz ve toprak mücadelesinin nerelere varacağını kestirmek güç. Ancak Irak; Bağdat ve Erbil’in yanı sıra ABD, İran, Rusya, Türkiye dahil çok taraflı yeni çekişmelerin eşiğinde… 

Suriye’de de 2011 yılında başlayan ve evrilerek IŞİD gibi oluşumları doğuran savaş süreci 2016 yılının son aylarında Halep’ten silahlı grupların çıkarılması ile yeni bir döneme girdi. Halep, Suriye’deki “Vekalet savaşının ülke içindeki tarafları açısından bittiği yer”di denilebilir. Halep sonrası geriye sadece IŞİD ve Idlip’te sıkışıp kalan el Kaide uzantılı örgütler kaldı ki, el Kaide uzantılı örgütlere yönelik uluslararası ortak mücadele zemini henüz tam anlamıyla oluşmasa da IŞİD zaten hiçbir ülkenin açıktan destekleyemediği ve haliyle herkesin ortak düşmanı. Velhasıl, IŞİD hem Irak hem de Suriye’de yenilmek üzere. 

İdlip ise, Suriye’den çok Türkiye’nin belası olabilecek bir savaşın yaşanacağı yer olarak hâlâ beklemede…

Ancak savaş bitti mi? Savaş bitti ancak ufukta barış da yok…

Suriye’nin de çok kanlı bir süreçten “az kanlı-çok çekişmeli” yeni bir sürece geçiş aşamasında olduğu söylenebilir. Ülkedeki vekalet ve nüfuz savaşının büyük aktörleri değişmese de mücadele platformları ve yöntemleri yavaş yavaş değişecek gibi görünüyor.
Suriye’de Rakka ve Deyr Ez Zor’un IŞİD’den temizlenmesi savaşlarına ve İdlip’e yönelik operasyon senaryolarına paralel olarak ilerleyen 3 önemli mücadele başlığı var.

İlki, Suriye ve Irak’taki büyük aktörler ABD ve Rusya arasındaki çekişme… Malum, Rusya için Suriye, “Ortadoğu’ya giriş kapısı, Akdeniz’de askeri varlığını güçlendirme noktası.” Suriye’ye siyasi ve askeri açıdan büyük yatırım yapan Rusya’nın ABD’nin ülkedeki varlığından hoşlanmadığı açık. Ancak Suriye’de ABD ve Rusya’nın tam bir ortaklığı veya tamamen düşmanlığı söz konusu değil. Farklı coğrafyalarda da çekişen bu iki büyük gücün Suriye’de “şimdilik birbirlerine pek bulaşmadığı” söylenebilir.

Yine “şimdilik” her ikisinin de Suriye’deki nüfuz alanlarının farklı olduğu, kendi hedefleri için çakışmadan hareket ettikleri görülüyor. ABD’nin artık “Esad devrilsin, rejim değişsin” çizgisinde olmadığı, buna karşılık Rusya’nın da ABD’nin müttefiki Suriye Demokratik Güçleri ve YPG ile ABD’ye nazaran daha düşük yoğunlukta ilişkisini sürdürdüğü biliniyor. 

Şimdilerde ABD destekli Suriye Demokratik Güçleri, Rakka operasyonu bitmeden Deyr Ez Zor’a operasyon başlattı ki, kentteki kuşatma kısa süre önce Suriye ordusu tarafından kırılmıştı. Bölgeden gelen bilgilere göre, Fırat Nehri’nin sınır olarak belirlendiği bu operasyona henüz Rusya’dan dikkate değer tepki gelmedi. 

Yeniden başlayacak olan Astana görüşmelerinin yanı sıra uluslararası platformda görüşme ve pazarlık sürecinin çok hareketleneceğini göz önünde tutmak gerek. Masadaki yerin sahadaki güce göre belirleneceği yeni süreçte, ABD ve Rusya’nın manevraları ve tavırları için İdlip savaşını da beklemek iyi olur. Dolayısıyla, ABD-Kürt müttefikliği sadece Rusya’nın değil, Türkiye ve İran’ın da yakın markajında… 

Suriye’de ikinci mücadele başlığı da bu süreçten sonra iyice belirginleşecek… Kürtlerle Şam arasındaki ilişkiler iç siyasetin yeniden dizaynı aşamasında tarafların masa etrafında kıyasıya kapıştıkları bir süreç mi olacak, yeni bir çatışma süreci mi başlayacak; gelişmeler gösterecek.
Son başlık ise, Suriye içindeki IŞİD ve el Kaide dışındaki örgütlerin savaş sonrası sürece entegre edilmesi veya yeni yapı içinde eritilmesi… Bu çerçevede, son 4 yıldır çok sayıda silahlı grupla Suriye ordusu arasında kimisi doğrudan kimisi Rusya’nın aracılığında uzlaşma yapıldı. Bu grupların IŞİD ve el Kaide karşıtı savaşta yer almaları için organize edilmeleri için çalışmaların devam ettiği belirtiliyor. Ancak her biri vekalet savaşının Suriye içindeki unsuru olan bu silahlı gruplar fiilen yenildikleri bir süreçte ne kadar varolabilirler veya “Masada yer alacağız” söylemleri ne kadar gerçekçi? Bu konuya da gelecek hafta devam edelim…

Suriye ve Irak yeni bir dönemin eşiğinde. Siyasi koridorlarda başlayan gerginlikler her daim yeni savaşların kıvılcımı da olabilir. Velhasıl, bu coğrafyada savaş görünür bir yakın gelecekte bitmeyecek; her savaş az ya da yüksek yoğunluklu yeni dönemlerin eşiği sadece…