Eylem ve Düşünce Açısından 19. yy

Adem Korkmaz
Kocaeli

Reisülküttap Atıf Efendi  ‘Avrupa Muvazene-i Politikıyesi’ adlı yazısında Voltaire ve Jean Jacques Rousseau’yu ünlü dinsizler olarak tanımlamaktaydı. Reisülküttap onları, eşitlik ve cumhuriyeti tattırmak için halkın kullandığı tabirlerle bir takım kitaplar yayınlayıp halkı fesada çalışmakla, bununla da kalmayıp insan hakları diye adlandırdıkları bir bildiriyi her dile çevirerek yayınlamalarını halkı isyana teşvik etmekle suçlamış...
Bu sözler Necip Alsan’ın 2012 yılında Evrensel Basım Yayın tarafından basılan ‘Eylem ve Düşünce Açısından 19. Yüzyıl’ adlı kitabının ön sözünde yer almakta. (Kitabı tanıtmak için bu önsöz alıntısını yapmasam yazara haksızlık olacaktı) O günlerde Fransa devrimlerle çalkalanıyor. Osmanlı Devleti’ni yönetenlerin o günlerde dünyayı sarsan gelişmeler karşısındaki tutumu ise tıpkı bugünün yöneticilerinin Gezi direnişi, hak mücadelesi karşısındaki değerlendirmelerine benziyor. Örneğin Gezi direnişinde eşitlik isteyenler Vandal ilan edildi. Bugün gelecek için sokağa çıkan gençlere dış mihrakların maşası dendi. Neler neler söylendi. Her sabah uyandığımızda önceki gün hangi lobiden olduğumuzu unuttuk. Sahi neydi ya? Soğan lobisi miydi...

A’DAN Z’YE 19. YÜZYIL

Kitap 19. yüzyılda yaşanan bilimsel, ekonomik ve politik arenadaki gelişmeleri incelemesi açısından çok önemli. Kant’tan Auguste Comte’a, Hegel’den Nietzsche’ye orandan Marx ve Engels’e kadar birçok filozofu ele almış kitap. 19. yüzyılın bir bütünlük çerçevesinde incelenmesidir desek abartı olmayacak. Yaşanan ekonomik bunalımdan  savaşlara, yapılan buluş ve deneylere, bilimsel ve toplumsal gelişmelerin her yönünü incelemiş.
Aslında felsefe kitabı olmasına rağmen temel bilimleri de gözden kaçırmıyor. Örneğin pozitivizmin kurucusu Auguste Comte o kadar açık sözlü oluyor ki; ‘...İnsanları birbirine bağlayan ilişkilerin bağını bulmakta çektiği güçlüğü yenmek için bir din kuruyor ve bu dinin başrahibi oluyordu.’ kitapta.

VE MADDEYE ULAŞILDI

Marx ve Engels toplum verilerinin gerçeğini bulmaya yöneliyorlardı. Ve mad-deye ulaşıyorlardı. Önceleri Hegel’ci düşünceyi benimseyen Marx daha sonra Hegel’ci düşünceyi eleştiriyordu. Dünyayı yorumlamakla kalmanın eksik olacağını, asıl olanın onu değiştirmek olduğunu söyleyerek kendinden önceki filozofları eleştiriyorlardı. Nietzsche hiç bir yerde  bu kadar açık sözlü olmamıştır bence; ‘Üstün kültür ancak iki sınıflı toplumdan doğar: çalışanlar ve boş vakitleri olanlar.’ Çünkü Nietzsche yeniden doğuşun gerekli olduğunu dile getiriyordu. Bu yeniden doğuş ise soylular ve güçlüler için ötekileri ayakları altına alıp yükselmasi anlamına geli-yordu. Eşitliğin aykırılığını anlamaları gerektiğini ifade edi-yordu o çünkü eşitsizlik Nietzsche’ye göre doğanın yasasıydı... Daha nicelerini bu kitapta bulmak mümkün.

İKİ YÜZYILDA DEĞİŞMEDİ Mİ?

Gelelim günümüze. Son dönemlerde taciz ve tecavüz olaylarının artması AKP iktidarının muhafazakar toplum yaratma projesiyle mi açıklanmalı yoksa başka bir nedenle mi. Her gün iş cinayetlerine kurban giden işçilerin ölümleri kader mi, yoksa bu kapitalist düzende günde 10-12 saat çalışmak zorunda bırakılarak, işçilerdeki dikkat dağınıklığına sebep olması ile mi açıklanacak? Yıllardır öldürülen, katledilen ve buna rağmen hakları için mücadele eden Kürt halkının Erdoğan tarafından Zerdüşt dinine mensup olmakla ‘suçlanması’ size Reisülküttabı hatırlatmadı mı?
Şimdi ise 21 yüzyıldayız. Değişen ne? Bilimsel eğitimin, bilimin kendisinin her türden saldırıya maruz kaldığı, toplumsal gerçeklerin gizlenmeye çalışıldığı,  toplumun giderek muhafazakarlaştırma politikalarıyla karşı karşıya kaldığı günümüzde de okunması gereken bir eser. Bu kitabın devamı olan  Eylem ve Düşünce Açısından 20. Yüzyıl’ı ise bir sonraki dergide değerlendirelim. İyi okumalar.