Asgari ücret ancak kibrit kutusuna istiflenir!

Arif KOŞAR
İstanbul

2014 yılında geçerli olacak asgari ücret Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nda yapılan  Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nun son toplantısında belirlendi. Asgari ücrete 2014 yılının ilk 6 ayı için yüzde 5, ikinci 6 ay içinse yüzde 6 zam yapıldı. Böylece şu an  net  804 TL olan asgari ücret ilk 6 ay için net 846 TL (brüt 1071 TL), ikinci 6 ay içinse net 891 TL (Brüt 1134) olarak belirlendi. Ayrıca Asgari ücrette 16 yaş altı sınırı kaldırıldı. Türk-İş asgari ücret artışını yetersiz bularak şerh koyarken, 16 yaş sınırının kaldırılmasına da işveren sendikası TİSK şerh koydu. Ayrıca üç çocuk sahibi asgari ücretli vergiden muaf tutuldu.

AYAKKABI KUTULARI İSTİFLENİRKEN

Yapılan açıklamada yıllık zam oranı yüzde 11 olarak ifade edilirken, gerçek rakamın yüzde 8 olduğu görüldü. Bu, günlük 1 lira 40 kuruşa tekabül ediyor. Milyon dolarların ayakabı kutularına istiflendiğinin açığa çıktığı bir dönemde açıklanan bu rakam işçiler tarafından çok yetersiz bulundu.
Soruşturma konusu olan büyük inşaatlarda çalışan emekçilere ve asgari ücretliye yine yoksulluk ve sömürü düştü. Asgari ücret ayakkabı kutusu bir yana ancak kibrit kutusunu doldurmaya yetti.
Hükümetin hem bütçe kanununda hem de hükümet programında yüzde 3 olarak öngördüğü, TİSK’in yüzde 4.5+5 teklif ettiği asgari ücrette Türk-İş’in en düşük memur maaşı olan 1818 liralık talebi dikkat alınmadı.
Geçen yıl da asgari ücrete yüzde 4.1+4.4 oranında zam yapılmış, sendikalar tepki göstermişti.
Asgari Ücret Tespit Komisyonunun son toplantısı günlerdir erteleniyordu. Son olarak pazartesi günü yapılması kararlaştırılan toplantı dün yapıldı. Hükümetin soruşturmalar, eleştiriler ve bakanların istifasıyla böylesine sıkıştığı bir dönemde, kimileri asgari ücrete daha yüksek bir zam yapılmasını bekliyordu. Ama emekçiye ‘mali disiplin kemeri’ yine ağır bastı, hükümetin deyimiyle ‘popülizm’ bile yapılmadı.

EMEKÇİ BOĞAZINDAN KISTI

Türkiye’nin en büyük toplusözleşmesi kabul edilen asgari ücret, 16 milyon ücretli çalışanın yüzde 44’ünü kapsıyor. Kayıt dışı ve güvencesiz çalışanlar dahil edilip asgari ücrete bile erişemeyenler dikkate alındığında bu oran daha da yükseliyor. Asgari ücret sadece asgari ücretlilerin değil tüm emekçilerin hem toplusözleşme zammının belirlenmesinde hem de bireysel sözleşmelerde temel gösterge oluyor.
Asgari ücretlinin yaşam koşullarının en önemli göstergelerinden birisi gıda harcamaları oldu. Yıllar içinde bu harcamaların ücret içindeki payı azaldı. Bu azalma sosyal ve kültürel harcamalardaki artışla birleşse bir anlam kazanabilirdi. Ancak böyle olmadı: 2003 yılında gelirinin yüzde 40.6’sını gıdaya ayırabilen asgari ücretli çeşitli nedenlerle barınma, ısınma ve ulaştırma gibi zorunlu harcama kalemlerine yaptığı harcamalara daha fazla kaynak ayırmak durumunda kaldı. Açıkçası boğazından kıstı. Asgari ücretli 2012 yılında toplam tüketim harcamalarının sadece yüzde 29’unu gıda harcamaları için yapabiliyordu. Buna karşın 10 yıllık zaman diliminde konut ve kira ile ulaştırma maliyetlerinin harcamalar içindeki payı toplam yüzde 9 arttı.

DİSK-AR tarafından, Türkiye’ye Özgü Beslenme Kalıbı ve TÜİK Madde fiyatları dikkate alınarak yapılan hesaplamaya göre 4 kişilik bir ailenin günlük sağlıklı beslenebilmesi için kasım 2013 itibari ile ortalama 1121 TL gıda harcama yapması gerekiyor. Buna göre asgari ücretli, 1 kişinin sağlıklı beslenmesi için gerekli olan gıda harcaması ile 4 kişiyi doyurmaya çalışıyor.

YOKSULLUK DİZ BOYU

Asgari ücretlinin derdi mutfak harcamalarıyla sınırlı değil. Kasım 2013 tarihi itibari ile ortalama kira bedeli 577 TL’yi bulurken, asgari ücretlinin kira ve diğer konut harcamaları için ayırabildiği tutar sadece 266 TL olacak. Buna göre asgari ücretli en sağlıksız çevrede, kentsel donatı hizmetlerinin en az olduğu, deprem riski altındaki konutlarda yaşamak zorunda bırakılıyor.

Asgari ücretlinin halini TÜİK verileri de ortaya koyuyor: “Nüfusun yüzde 86.5’i “evden uzakta bir haftalık tatili”, yüzde 67.6’sı “beklenmedik harcamalarını” ve yüzde 80.3’ü “yıpranmış ve eskimiş mobilyalarını yenileme ihtiyacını” ekonomik nedenlerle karşılayamıyor. Buna göre 62.6 milyon vatandaş tatil yapamıyor, 58 milyon vatandaş eskimiş, yıpranmış mobilyalarını parası olmadığı için yenileyemiyor.”

ASGARİ ÜCRET ERİDİ

Yine DİSK-AR’ın, “Asgari ücret ve ekonomik büyüme” raporu, verimlilik ve ekonomik büyümenin asgari ücrete yansımadığı, asgari ücretin yıllar içinde eridiğini gösteriyor. 1978’den bu yana ekonomi sabit fiyatlarla 3.8 kat, kişi başına düşen milli gelir 2.4 kat artarken gerçek/reel asgari ücret neredeyse yerinde saydı. 1999 yılından 2011 yılına kadar geçen sürede imalat sanayinde emek üretkenliği yüzde 75 oranında artarken aynı dönemde reel ücretler yüzde 5 oranında geriledi. Rapora göre; asgari ücretin gelişme seyri, kişi başına düşen milli gelirdeki artış ile paralel gitmesi halinde 35 yılda net 1634 lira olmalıydı.
 

SİMİT-ÇAYA DA YETMİYOR
Başbakan Erdoğan Mecliste 2014 bütçesine yönelik eleştirileri yanıtladığı konuşmasında asgari ücreti çay-simit hesabıyla savunmuştu. Bir emekçi ailesinin asgari ücretle rahat rahat üç öğün çay-simit yiyebileceğini söylemişti.
Ancak Başbakan bu hesabı da yanlış yapmıştı. Hesap yeni asgari ücrette de değişmedi. Kira, ulaşım vb. temel ihtiyaçları tamamen göz ardı eden Başbakanın bu hesabını yapsak bile yeni asgari ücret üç öğün simit-çaya bile yetmiyor.
Susam fiyatlarındaki artış nedeniyle yapılan zam sonucu simit 1.4 lira oldu. Çayı da ucuzundan; 60 kuruştan hesaplarsak; bir kişinin bir öğündeki çay-simit ziyafeti en az 2 lira. Ya da başka bir hesapla; simit 1 lira, çay da 1 lira... Toplam yine 2 lira... 5 kişilik bir ailenin simit çay öğünü ise 10 lira. Bu aile, damak tadına uygun biçimde, 5 kişi toplanıp 3 öğün çay simit yediklerinde, günlük beslenme maliyeti (10 lira x 3 öğün) 30 lirayı buluyor. Günlük 30 liradan da ayda 900 liralık çay-simit faturası çıkıyor. Yeni asgari ücret de simit-çaya yetmiyor.

BAKAN ÇELİK: ASGARİ ÜCRETLE GEÇİNİRSİNİZ

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Faruk Çelik, katıldığı bir televizyon programında asgari ücretle ilgili bir soru üzerine ilginç bir açıklama yaparak, “Netice itibariyle peynirin kilosunun fiyatı bellidir, ekmeğin fiyatı bellidir. Asgari ücretle geçinirsiniz” demişti. Programa seyircilerden gelen tepkiler üzerine Bakan Çelik şunları eklemişti: “Asgari ücretle geçinilmez diye bir şey yok. Geçinirsiniz. Ona mahkumsanız 800 TL de büyük bir paradır. Netice itibariyle peynirin kilosunun fiyatı bellidir, ekmeğin fiyatı bellidir. Bir geçimdir sürdürebilirsiniz. Bizim meselemiz bu değil. Bunu istismar etmemek lazım.” İşte asgari ücrete yapılan zam, bu mantıkla belirlendi.