Tiyatro yazarı, şair, devlet adamı Ziya Paşa

Ziya Paşa; sözünü sakınmayan, doğru bildiğinden şaşmayan ve hak-sızlığa her zaman karşı duran biri. Bu yüzden Anayasanın kabulünden hemen sonra mebus (milletve-kili) olmayı beklerken İstanbul’dan uzaklaştırılmış. Çok kısa süreler içinde; önce Şam’a sonra Konya’ya ve en sonunda da Adana’ya Vali olarak atanmış(1878). Dolayısıyla bir şe-kilde sürgüne gönderilmiş.

YAĞMUR DUASI YAPMAK NE OLA…

Ziya paşa’nın Adana Valiliğini sürdürdüğü 1879 yılında Çukurova’da ortalığı kasıp kavuran bir kuraklık hüküm sürüyormuş. Ekinler kurumuş, sebze ve meyve bahçeleri kuraklıktan ürün vermez olmuş. Çiftçi, tüccar bir grup Adanalı perişan bir durumda müftüye giderek yağmur duasına çıkılmasını istemişler. Müftü, durumu arz etmek ve izin almak üzere Vali Ziya Paşaya sormuş.
“Paşa hazretleri nasip olursa yarın cuma namazını eda eyledikten sonra cemaatle birlikte topluca duaya gideceğiz. Zat-ı devletleri de buna iştirak etmeyi düşünürler mi?​”

Ziya Paşa, müftünün bu teklifini alır almaz ayağa kalkmış ve konağın penceresinden aşağıda gürül gürül akan Seyhan Nehri’ni seyre dalmış. Sonra müftüye dönüp söylenmiş; “Bak müftü efendi, ben cenab-ı hakkın huzuruna yağmur istemek için çıkmaya hayâ ederim. Utanırım. Hemen yanı başımızda koca bir ırmak akı-yorken, onun kenarında durup yağmur duası yapmak ne ola ki. Hak teâlâ benden bunun hesabını sormaz mı? Yarın ruz-i mahşerde bana -ey Ziya, önündeki nimeti görmezden gelip sen ne yüzle karşıma çıkıp yağmur di-lersin demez mi? Yok müftü efendi yok. Beni mazur gör. Rabb-ül aleminin huzurunda beni rüsva eyleme.”

ADANA’YA İLK TİYATRO

Adana’da adını çok sık duyduğumuz Ziyapaşa’yı ne kadar tanıyoruz? Adana’nın aynı zamanda, en güzel  bulvarı Ziyapaşa adını taşıyor… Ziyapaşa Mahallesi var... Ziyapaşa İlköğretim Okulu, Ziyapaşa Vergi Dairesi, Ziyapaşa Kadın-Doğum Hastanesi... Ama nedense bir Ziyapaşa Tiyatrosu yok?
Bir çok kişinin bu da nereden çıktı dediğini duyar gibiyim. Durum böyle olunca; Adana’da bir zamanlar 2 yıl valilik yapan Devlet Adamı, Tiyatro Yazarı ve Şair Ziya Paşa’yı tanıyarak başlayalım derim işe…
 Adana’daki İlk Çağdaş Tiyatro...
Ziyapaşa’nın Tiyatrosu...
Adana’nın tiyatro tarihi çok eskiye gidiyor. Magarsus Antik Kenti’ndeki (Karataş) amfi tiyatrodan bu yana, Tiyatro Çukurova’da hep varolmuş… Osmanlı döneminde cılızlaşarak, salt çadır tiyatrosu ve kumpanyalara kadar düşen bu serüven 19. yüzyılın sonuna değin gelmiş. Ziya Paşa, valilik yaptığı 1878–1880 yıllarında Vali Konağı yakınlarında 300 kişilik bir tiyatro salonu yaptırır. İstanbul’dan İbrahim Efendi gibi yönetmenleri ve tiyatro topluluklarını getirtti. Moliere’den bizzat kendisinin uyarladığı oyunlar sergiletir.  
Örneğin Moliere’in ‘’Tartuffe’’ adlı komedisinin çevirisini yapıp, Anadolu’ya uyarlayarak ‘’Riya’nın Encamı’’ adıyla sahneletir. Yaptırdığı bu tiyatro salonunda sergilenen oyunlara memurların gitmesini mecbur kılar. Tiyatro aşkı bununla kalmaz, oyunların provalarına fırsat buldukça katılır, eleştirilerde bulunur ve yönlendirir.
Geri kalmış bir kentten, güzel Adana’ya...
Ziya Paşa Adana’ya geldiğinde kentin geri kalmışlığını ve yoksulluğunu görür. Hızlı bir şekilde kentin imarı ve modern kent hayatı işine girişir. Taşköprü’yü ve Kalekapısı’nı tamir ettirir. Şimdiki Büyük Saat’in yanındaki Kapalı Çarşı’yı yaptırır.
Yeni okullar açar...
Yerel gazetelerin kurulmasına öncülük eder...
Fransızca kurslar açtırır... (Adana/EVRENSEL)