Londra’daki toplum, AKP’nin büyüttüğü ahtapotların sarmalında

Faruk Eskioğlu
[email protected]

---

Londra – Türkiye’nin bir yansıması olarak cemaatlerin kolları tıpkı bir ahtapot gibi Londra’daki Türkçe ve Kürtçe konuşan toplumu sarmış durumda. Cemaatler mercek altına alındığında ise pek çoğunun, kendilerini “oy deposu” olarak gören AKP iktidarının kanatlarında büyüdüğü görülüyor.

Diyanet İşleri Başkanlığı topluma her türlü dini hizmeti götürmesine rağmen paralel yapılanan bu cemaatler de AKP iktidarınca desteklendi. Toplumun yaşadığı semtlerde kurdukları kendi camilerini üs olarak kullanan bu cemaatlerin; Kur’an kursu, cumartesi okulları, cenaze işleri, hac organizasyonu ve diğer ticari işlerin yanı sıra denetimsiz toplanan kurban, zekat, fitre ve diğer bağışlar sayesinde toplumun en zengin ve en gizemli kesimini oluşturduğu söylenebilir.

Ne yazık ki Londra’da nüfusu 500 bine yaklaştığı öngörülen toplum üyelerinin (Cenazelerinden okul dışı destek kurslarına kadar) pek çok konuda yolu bu cemaatlerle kesişiyor.

İngiltere’de Muslims in Britain adlı kuruluşun 2024 verilerine göre; Birleşik Krallık’ta 2 bin 140 cami ya da mescit bulunuyor. Londra’daki 10’un üzerindeki cami ve mescit Türkiye ve Kıbrıslı kökenli cemaatler tarafından kuruldu. İlk Türk camisi; 1975’te Kıbrıs kökenli İş Adamı Ramadan Güney* tarafından “yeşil kuşak” projesi kapsamında, Arap şeyhlerinin desteği ile “Shacklewell Lane E8” adresindeki havradan dönüştürülerek faaliyete geçmişti.

İngiltere’de açılan son cami ise eleştirilerin odağı oldu. Türkiye’nin Cambridge’de 30 milyon dolara yapımını üstlendiği “çevre dostu” olarak lanse edilen Cambridge Merkez Camisi, 2019’da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın katıldığı törenle açılmıştı. İyi Partiden Turan Çömez, mülkiyeti İngilizlere ait olan bu camiye ödenek ayrılmasını sert bir dille eleştirmişti.

Türkiye’de dini referans gösteren AKP iktidarının “Alnı secdeye gidenlere” sunduğu olanaklarla palazlanan bazı cemaatler ve faaliyetleri özetle şöyle:

Gülen Cemaati: Türkiye’nin bir yansıması olarak cemaatlerin çoğu cami ve okullarda faaliyet gösteriyor. Fethullah Gülen Cemaati, 2000-2015 arasında daha çok sosyal çalışma ve iş dünyasına yönelik etkinliklerle öne çıkmıştı. Gülen Cemaati’nin bütün faaliyetleri Türkiye’nin Londra Büyükelçiliği tarafından desteklenmiş ve etkinliklerine AKP’li bakanlar katılmaya özen göstermişti. Cemaatin 2011’deki “en başarılı Türkler” ödül törenine dönemin Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu bizzat katılmış ve mevkidaşı Jack Straw’un da katılımını sağlayarak cemaate üst düzey destek sunmaktan kaçınmamıştı.

Cemaatin dünyadaki tek camisi Londra’da bulunuyor. “337 Fore Street Edmonton, London N9 0NU” adresindeki tarihi bina Mevlâna Rumi Camisi ve Diyalog Merkezi olarak 2009’da “hizmet”e başladı ve halen de faaliyetini sürdürüyor. 2000’lerin başında eğitim, sosyal çalışmalar ve iş dünyasına yönelik çalışmalarda bulunan cemaat üyeleri, 15 Temmuz 2016 darbe girişimi sonrasında Türkiye’de yasa dışı “terör örgütü” ilan edilince Londra’da da faaliyetlerini gizli ve sessiz yürütmeye başladı. Cemaatin; Türkiye’den Londra’ya ciddi kaynak transferleriyle kaçan üyelerinin de eklenmesiyle her zamankinden daha güçlü olduğu sanılıyor.

İsmailağa Cemaati: AKP’nin en büyük destekçisi İsmailağa Cemaati ise Aziziye Camisi’ni üs olarak kullanarak ‘İngiltere Türk İslam Cemiyeti’ adıyla faaliyet gösteriyor. Medyada bir dönem “Erdoğan’ın kasası” yorumları yapılan ve çocuklarının yurt dışında okuması için verdiği burslarla tanınan Ramsey’in sahibi Remzi Gür’ün aralarında bulunduğu bir grup iş adamının desteği ile 1980 yılında Simson House isimli binanın en üst katı kiralanarak cami haline getirildi. “117-119 Stoke Newington Road London N16 8BU” adresindeki sinema satın alınarak 1983’te Aziziye Camisi olarak faaliyete geçti. Daha sonraki yıllarda da binadaki sinema eğimi düzeltilerek restore edildi. Günümüzde 2 bin kişi kapasiteli caminin çatısında Aziziye Şarküteri adıyla helal kasap, Aziziye Eğitim Merkezi (anaokulu ve hafta sonu Türkçe destek okulları), Aziziye Düğün Salonu ve Aziziye Restaurant hizmet veriyor. AKP’nin Avrupa’daki faaliyetlerini organize eden Union of International Democrats’ın İngiltere ayağı da Aziziye Camisi kurucularınca oluşturuldu. İsmailağa Cemaatinin Lideri Mahmud Ustaosmanoğlu’nun 2022’de ölümü sonrasında başlayan iç kavga halen sürüyor.

Süleymancılar: Londra’daki en büyük cemaatlerden biri de Süleymancılar ya da kendi deyimleriyle “Süleymanlılar” sayılıyor. İlk olarak 1984’te İngiltere İslam Kültür Merkezi Vakfını kurarak örgütlenmeye başlayan tarikat, 1987’de “1A Clissold Road N16 9EX” adresindeki kömürlük deposunu tadilatla Valide Sultan Camisi’ne dönüştürdü. “212-216 Kingsland Road E2 8AX” adresindeki Süleymaniye Camisi ve Kültür Merkezinin bulunduğu yeri 1994’te satın aldı ve 1999’da dönemin İstanbul Belediye Başkanı Tayyip Erdoğan’ın da aralarında bulunduğu kalabalık bir heyetle resmi açılışını yaptı. Günümüzde 3 bin kişi kapasiteli camide eğitim, nikah, hac, cenaze ile sosyal ve kültürel hizmetler bulunuyor. Süleymaniye Kültür Merkezi ve Vakfı, İngiltere genelinde 1000 öğrenciye hizmet veriyor.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, İmamoğlu operasyonunun uzantısı olarak kullandığı “ahtapot” nitelemesiyle Süleymancıları işaret etmiş; başlatılan operasyonla Türkiye’de 4 cemaat üyesi gözaltına alınmıştı. Oysa Londra’daki cemaat AKP hükümetinin desteği ve THY’nin sponsorluğunda uzun yıllar Londra’daki Clissold Park’ta mehter takımlı ve yağlı güreşli Anadolu festivalleri organize etmişti. AKP ile aralarındaki köprünün yıkılması sonrasında “mavi takkeli” diye de anılan bu cemaat festival yapamaz oldu.

Menzilciler: AKP’nin en büyük destekçilerinden olan ve Fethullah cemaatinden boşalan alanı büyük oranda dolduran Menzilciler tarikatı ise Londra’nın Leyton semtinde faaliyet gösteriyor. Cemaat “Jesse Road Leyton E10 6RL” adresindeki “Menzil Trust” adlı vakıf çatısında bir araya geliyor. “Menzil Trust”ın mekanı içinde küçük bir de mescit bulunuyor. Menzil Cemaatinin Lideri Abdülbaki Erol’un vefatı sonrasında Semerkand grubu liderlerinden Mübarek Erol’un İngiltere’de bulunan 5 milyon sterlin değerindeki mülklerin tapusunu usulsüz bir şekilde üzerine geçirdiği öne sürülüyor.

Milli Görüşçüler: AKP’nin oy deposu bir diğer cemaat ise Almanya merkezli İslam Toplumu Millî Görüş (IGMG). “399 High Road, N17 6QN Tottenham” adresindeki İngiltere Bölge Merkezinin (ICMG) resmi açılışını 2024 mayısında gerçekleştirdi. Harem selamlık yapılan açılışa, ICMG Genel Başkanı Kemal Ergün ve beraberindeki heyet ile aralarında eğitim müşavirinin de bulunduğu Türkiye’nin Londra Büyükelçiliği görevlileri katıldı.

IGMG’nin kökleri, 1960’larda Almanya’ya giden işçilerin sınıf dayanışması amacıyla kurdukları Türk Birliği ve Türk İşçiler Birliğine uzanıyor. 1970’lerin ortasında Necmettin Erbakan’ın savunduğu milli görüşçülerin ağırlık kazandığı yapılanma geçmişte, Türk-İslam Birliği, İslam Birliği ve Avrupa Millî Görüş Teşkilatları (AMGT) adı altında faaliyet gösterdi. Almanya’da “kara ses” olarak tanınan İran benzeri hilafet isteyen Cemalettin Kaplan ile yollarını ayıran bazı AMGT’liler 1995’ten itibaren İslam Toplumu Millî Görüş (IGMG) adıyla faaliyete başladı. IGMG, kuruluş aşamasındaki işçilerin inançlarını yerine getirmesi ve dayanışması gibi masum amacını kullansa da süreç içinde kâr amaçlı dev kapitalist bir yapılanma oluştu.

Avrupa’daki faaliyetlerine gelir ve bağış getirici cami yönetimi, eğitim ve rehberlik merkezi, HASANE yardım kuruluşu, ilahiyat ve meslek okulları, yurtlar, gençlik ve kadın çalışmaları, hac ve umre seyahati, cenaze işleri, finansal danışmanlık, yayıncılık ve dil okullarını da ekleyen IGMG, 200 bini aşkın cemaate seslenen, milyarlarca avroluk uluslararası yeşil bir sermayeye dönüştü.

Türkiye’de Diyanete paralel olarak yurt dışındaki Türk vatandaşlarına yönelik faaliyet göstermesine karşın AKP iktidarınca desteklenen kuruluş, söylemlerindeki “siyaset üstü”nün tersine AKP ve Yeniden Refah Partisine olan desteğiyle biliniyor. IGMG, 2022’de Türkiye’de de faaliyet göstermeye başladı. Avrupa’da, faaliyetlerinden dolayı pek çok soruşturma açılan ve kurumları polis tarafından basılan IGMG, Tottenham’da açtığı yeni dev merkeziyle faaliyetlerini Birleşik Krallık çapında yaymayı hedefliyor.

Şeyh Nazım Dergahı: Kıbrıslı toplumu saran bir başka örümcek ağı ise Şeyh Nazım Kıbrısî’nin (1922-2014) Bruney Sultanı’nın maddi desteği ile “277 St Ann’s Road, Tottenham, London, N15 5RG” adresinde satın aldığı eski bir rahibe okulundan dönüşen “Dergah” sayılır. 1996’da dergahın açılışında dönemin KKTC Cumhurbaşkanı Rauf Denktaş da kurdele kesmişti. İngiliz müritleri de bulunan Şeyh Nazım Kıbrısi’nin Kıbrıs’a dönmesine ve vefat etmesine karşın dergah faaliyetini sürdürüyor.

*Türkiye’de MHP, Kuzey Kıbrıs’ta UBP destekçisi olan Güney, bir röportajında İngiltere istihbaratına yardım ettiğini de açıkca söylemişti. Güney, 2006’da marina açmak için gittiği Kuzey Kıbrıs’ta öldürüldü. Şimdiki adıyla “Ramadan Cami” toplumda cemaat bağlantısı olmayan tek bağımsız cami konumunda.