21 Mayıs 2021 00:27

21 Mayıs 1864: Yüzleşmek özgürleştirir

Kafkasya’nın kadim halkı Çerkesler için zamanın durduğu anı temsil eder 21 Mayıs 1864. Bugün soykırımı lanetlemek acıları dindirmeye yetmez. Soykırımla yüzleşmeden özgürleşme olmayacak çünkü...

Fotoğraf: Evrensel

Paylaş

Birgül ASENA GÜVEN
Jıneps Gazetesi Yayın Kurulu Üyesi

Kafkasya’nın kadim halkı Çerkesler için zamanın durduğu anı temsil eder 21 Mayıs 1864.

Acılarımızı yarıştırarak bu işin içinden çıkmak, bugünü yorumlamak ve yarını tasarlamak mümkün değil.

1864 öncesindeki Kafkasya haritalarını incelediğimizde; Karadeniz ile Hazar Denizi arasındaki bölgede Çerkes, Çerkesya… tanımlarını görebiliriz. Çarlık Rusya’sı, ‘Hindistan’a ve İstanbul’a yakın olmak, sıcak denizlere inmek’ hedefini belirleyince; doğa, insan, kültür kıyımının yaşandığı, aralıklarla 300 yıl süren savaşların mekanı olan topraklar işte bu bölgededir.

1859 yılında Şeyh Şamil’in teslim olmasıyla Çeçenya ve Dağıstan’daki direniş sona erdikten sonra Adigeler, Abhazlar, Ubıhlar, üzerlerine yönelen Çarlık baskısına direndiler. Merkezileşmemiş feodal yapıya kadar biriktirdikleri her ne varsa hepsiyle, canla, kanla direndiler. Siviller elbette katledildi. Ölenlerin sadece yüzde 10’unun savaş alanlarında öldüğü söyleniyor. Karadeniz kıyılarından toplam nüfusun yüzde 90’ının sürgün edilmesiyle sonlanan bir soykırımın öyküsü bu.

Çarlık Rusya’sı ve Osmanlı İmparatorluğu’nun uzlaşması ve İngiltere’nin de süreci desteklemesi ile sürgün gerçekleşti. Karadeniz kıyılarında Çerkeslerin tıka basa, ölümüne doldurulduğu tekneler dünya halklarının vicdanında saklı olmalı.

Marx ve Engels Çerkeslerin direnişini haklı bir savaş olarak niteliyordu.

Olup biteni tarihsel ve politik zeminine yerleştirmek akademik bir çalışma gerektiriyor elbette. Ancak, belki, o sırada dünyanın geri kalanında neler oluyordu, 1864’te dünya nasıl bir yerdi hatırlamaya çalışmak gerekir.

İngiltere’de Sanayi Devrimi 1760-1830 yılları arasında tamamlandı; atölye tipi üretimden fabrika üretimine geçildi. Sanayi üretimi dünya pazarlarına yönelikti ve İngiltere 19. yüzyılda sömürgecilikte dünyanın tek egemeni konumundaydı. (Oya Köymen Sermaye Birikirken Osmanlı, Türkiye, Dünya)

İngiltere’de sanayi devrimi yaşanırken Hindistan ham madde ihraç ediyordu ve önemliydi.

1864’te çalışan ilk içten yanmalı motor Jean Joseph Etienne Lenoir tarafından yapıldı

28 Eylül 1864 Uluslararası Emekçiler Birliği (I. Enternasyonal) Londra’da kuruldu.

Camille Claudel, Fransız Heykeltıraş, 1864’te doğdu. Camille’in işlerinden oluşan geniş bir sergi bir başka yüzleşme örneği olarak ancak 1984 yılında açılabildi.

Kuzeybatı Kaliforniya’da yaşayan Yuki Kızılderilileri‘nin sayısı; 1854-1864 arasında 20 binden 600’e düştü.

Amerika İç Savaşı sırasında 1865 yılında kölelik yasaklandı. İlk siyah başkan yıllar sonra Barack Obama; ocak 2009. Siyah George Floyd’un polis şiddetiyle ölümü ise; mayıs 2020’de gerçekleşti.

Avustralya topraklarında Aborjinler yok edildi.

Yeni Zelenda ve Pasifik adalarında Maoriler öldürüldü. Bugün Yeni Zelanda parlamentosunda kendi seçtikleri 4 Maori üye ile temsil ediliyorlar. Mart 2017’de parlamento WHANGANUI Nehri’ni kadim kültürdeki anlamıyla ‘canlı varlık’ olarak ilan etti.

Yaşananlarla yüzleşmek de bir seçenek. Tarihte sadece savaşlar ve soykırımlar değil yüzleşmeler de var.

‘Bir Daha Asla! Geçmişle Yüzleşme ve Özür’ sergisi İstanbul Depo’da 2014 yılında gerçekleşti. Dünyadan 8 özür sergilendi.

  • Batı Almanya Başbakanı Willy Brandt’ın Varşova Gettosu Anıtı önünde diz çökerek soykırım için Yahudilerden özrü.
  • Şili Devlet Başkanı Patricio Aylwin’in Pinochet dönemi hak ihlalleri (1973-1991) için Şili halkından özrü.
  • Cezayir’in sömürgecilik dönemi (1830-1962) Cezayir Savaşı’ndaki suçları için Fransa’dan beklediği özür.
  • ABD başkanlarının İkinci Dünya Savaşı’nda toplama kamplarında tutuldukları için Japon Amerikalılar’dan özrü.
  • İngiltere Başbakanı David Cameron’un 30 Ocak 1972’deki ‘Kanlı Pazar’ olayı için Kuzey İrlanda’dan özrü.
  • Sırbistan Parlementosunun Temmuz 1995’teki Srebrenista Katliamı için Bosnalılardan özrü.
  • Bulgaristan Parlamentosunun ‘Yeniden Doğuş Süreci’ politikaları (1984-1990) için Türklerden özrü.
  • Avustralya Başbakanı Kevin Rudd’un ‘Çalınmış Kuşaklar’ (1869-1969) için Aborjinler ve Torres Boğazı Adaları halkından özrü.

Bu son özür yaklaşık 20 dakika süren bir konuşmayla parlamentoda gerçekleşmiş ve Aborjinler tarafından ayakta alkışlanmıştır. 2000 yılında Sydney yaz olimpiyat oyunlarının meşalesini Aborjin Sporcu Caty Freeman yakmıştır.

Liste uzatılabilir.

  • Kanada 2008 yılında Kızılderili halkından özür diledi.
  • ABD 2010 yılında Kızılderililerden özür diledi.
  • 2017 yılında Papa Francis 1994 yılında Ruanda’da yaşanan katliamda kilisenin ve kilise yetkililerinin günahları ve başarısızlıkları için özür diledi…

Elbette burada sadece bazı örnekleri ifade ediyor ve samimiyetlerini sorgulamıyoruz.

Mesela; Willy Brandt’ın, 1970 Varşova ziyaretinde Polonya gettosu anıtına çiçek koyarken, dünyanın gözü önünde diz çöküp ‘Faşizm Kurbanlarından İnsanlık Adına’ af dilemesi halkların vicdanında bir yer bulmuş olmalı. Polonya, Brand’ın diz çöktüğü anıtın yanına onun anıtını dikti ve meydanın adını ‘Willy Brandt Meydanı’ olarak değiştirdi.

İntikam değil, adalet için;

YÜZLEŞMEK ÖZGÜRLEŞTİRİR!

ÖNCEKİ HABER

Storytel'le işbirliği yapan Spotify'da sesli kitaplar da dinlenebilecek

SONRAKİ HABER

Çankaya Belediyesi işçilerinden çöp kamyonlu eylem

Sefer Selvi Karikatürleri
Evrensel Gazetesi Birinci Sayfa
Evrensel Ege Sayfaları
EVRENSEL EGE

Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...