Otuz beş yıllık birikimle oluşan rezervlerin yarısı 9 ayda eridi

Eylül ayında resmi rezervler net 3 milyar 631 milyon dolar azaldı. Türkiye’deki portföy yatırımlarından, eylül ayında net 607 milyon dolar çıkış olurken, aynı dönemde resmi rezervler de net 3 milyar 631 milyon dolar azaldı. Koronavirüs pandemisini ekonomik kriz koşullarında karşılayan Türkiye’de 1984-2019 yılları arasında ülkede biriktirilen rezervlerin yarısı 2020 yılının ilk 9 ayında ülke dışına çıktı.

35 YILDA 85 MİLYAR DOLAR BİRİKTİ, 9 AYDA 42 MİLYAR DOLAR ERİDİ

Merkez Bankası verilerine göre 1984-2019 yılları arasında 85.2 milyar dolar olan rezerv miktarı 2020 yılının ilk 9 ayında 42.6 milyar dolar eridi. Mayıs ayında Katar’dan swap yoluyla elde edilen 10 milyar dolar tutarındaki borç da eklenince rezerv erimesi görünenden çok daha fazla oldu.

AYLIK ERİME 3.6 MİLYAR DOLAR

Eylül ayında resmi rezervler net 3 milyar 631 milyon dolar azaldı. Merkez Bankası (TCMB) verilerine göre yurt dışı yerleşikler eylül ayında, portföy yatırımları alt kalemlerinden hisse senedi piyasasında 322 milyon dolar net satış, devlet iç borçlanma senetleri piyasasında da 424 milyon dolar net alış yaptı. TCMB verilerine göre, bu dönemde doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler de 437 milyon dolar olarak gerçekleşti.

CARİ DENGE 9 AYDA 30 MİLYAR DOLAR AÇIK VERDİ

Ülke rezervini belirleyen iki temel etkenden biri olan cari denge, geçen yıl eylül ayında 2 milyar 828 milyon dolar fazla verirken, bu yıl eylülde 2 milyar 364 dolar açık verdi. Geçen yıl ilk 9 ayda 8.1 milyar dolar cari fazla verilirken bu yıl aynı dönemde 27.9 milyar dolar açık verildi.

Merkez Bankası (TCMB) verilerine göre, bunun sonucunda 12 aylık cari açık 27 milyar 539 milyon dolara yükseldi. Yıllık cari işlemler açığı ağustos ayında 23 milyar 203 milyon dolar düzeyindeydi.

TURİZM ETKİSİ

TCMB açıklamasına göre, bu gelişmede, ödemeler dengesi tanımlı dış ticaret açığının, geçen yılın aynı ayına göre 3 milyar 44 milyon dolar artarak 3 milyar 709 milyon dolara yükselmesi ve hizmetler dengesi kaynaklı net girişlerin geçen yılın aynı ayına göre 2 milyar 869 milyon dolar azalarak 1 milyar 692 milyon dolara gerilemesi etkili oldu.

Buna göre, altın ve enerji hariç cari işlemler hesabı geçen yılın eylül ayında 6 milyar 46 milyon dolar olan fazla, bu yıl eylülde 3 milyar 236 milyon dolara geriledi.

Ayrıca, hizmetler dengesi altında seyahat kaleminden kaynaklanan net gelirler, aynı dönemde 1 milyar 916 milyon dolar azalarak 1.555 milyon dolara geriledi.

Bu dönemde, birincil gelir dengesi kaynaklı net çıkışlar da, 615 milyon dolar azalarak 544 milyon dolara gerilerken, ikincil gelir dengesi kaynaklı net girişler, 106 milyon dolar artarak 197 milyon dolara yükseldi.

REZERVLER HİÇ BU KADAR ERİMEMİŞTİ

Türkiye’nin rezerv varlıklardaki değişim yıllara göre incelendiğinde 2001 yılında rezerv varlıklar 13 milyar dolar erirken, 2002’de 2 milyon dolar erime gerçekleşmişti. 2003 ve 2004 yıllarında 4’er milyar dolar artan rezervler dünyada sıcak para akışının hızlanmasıyla 2005 yılında 23 milyar dolar, 2006 yılında 10 milyar dolar, 2007 yılında 12 milyar dolar arttı. 2008 krizinde rezervler yaklaşık 3 milyar dolar azaldı. Ardından 2009’dan itibaren rezervler 8 milyon dolar, 2010’da 15 milyar dolar, 2011’de 1 milyar dolar, 2012’de yaklaşık 23 milyar dolar, 2013’te yaklaşık 11 milyar dolar arttı. 2013 yılı sonrasında ise rezerv miktar ciddi düşüş gösterdi. Rezervler 2014’te 4 milyon dolar, 2015’te yaklaşık 12 milyar dolar, 2017’de 8 milyar dolar, 2018’de 10.3 milyar dolar azaldı. 2019 yılında 6.3 milyar dolar artan rezervler bu yılın ilk 9 ayında 42.6 milyar dolar azaldı.

REZERV PARA NEDİR?

Parası rezerv para olarak kullanılmayan Türkiye gibi ülkeler dış borç ve yatırımları başta olmak üzere pek çok şey için rezerv para kullanıyor. Ülkelerin ekonomik faaliyetlerini altın ve döviz olarak biriktirilen bu paraları en az ihtiyacı kadar elinde bulundurması gerekiyor. (EKONOMİ SERVİSİ)