09 Şubat 2020 22:54

Çığ üzerine çalışan Prof. Dr. Abdurrahim Aydın: Çığ tehlikesi haritaları çıkarılmalı

Çığ üzerine çalışan Prof. Dr. Abdurrahim Aydın Evrensel'e konuştu: "Bir daha böyle durum olduğunda bunları yapmamak adına, çalışmaları daha ileriye götürmek için bu çığdan ders çıkarmak lazım."

Fotoğraf: Özkan Bilgin/AA

Paylaş

Cengiz Anıl BÖLÜKBAŞ
Diyarbakır

Van Bahçesaray’da çığ altında kalan minibüsteki kişileri kurtarmak için olay yerine giden ekibin üzerine de çığ düşmesi sonucu toplam 41 kişinin yaşamını yitirdiği felaketi Evrensel’e değerlendiren Prof. Dr. Abdurrahim Aydın, dersler çıkarılması gerektiğini belirterek, çığ konusunda Türkiye’nin henüz yolun başında olduğunu ve çığ tehlikesi haritalarının çıkarılması gerektiğini ifade etti.

"50-100 YILDA BİR DÜŞEN ÇIĞLAR DAHA TEHLİKELİ"

Doğu Anadolu’nun Doğu Karadeniz ile birlikte çığdan en çok etkilenen bölge olduğunu söyleyen Aydın, Van-Bahçesaray yolunun geçmişte 5-6 ay çığdan dolayı kapalı kalan bir güzergah olduğunu belirtti. Bu güzergah üzerinde onlarca noktada çığ düşme tehlikesi olduğunu vurgulayan Aydın, “Bu yaşanan çığ hadisesi, Bahçesaray’a daha yakın noktalardaki yamaçlardan düşen çığlarla kıyasladığımızda, onlar kadar aktif olan bir yer değil. Bu yörede yaşayan insanlar ile görüşmemde 1. ve 2. gün çığ düşen bölgede eskiden çok fazla çığ düşmediğini beyan ettiler. Özellikle 50-100 yılda bir düşen çığlar daha çok tehlikeli oluyor. Her sene olan çığların zaten nerelere düşeceği biliniyor. İnsanların hakim olduğu ve düşmesini bekledi yerler” dedi.

"NEREDE EKSİK YAPTIĞIMIZA DAİR DERS ÇIKARMALIYIZ"

Arama kurtarma çalışmalarını da değerlendiren Aydın, “Şüphesiz daha profesyonel yaklaşmak gerekirse, genellikle geri hizmetlerin ve olayla ilgisi olmayanların güvenli bir yerde bekletilmeleri esastır. Bu güvenli yerlerin nereler olduğu, olabileceği de bu konunun uzmanlarınca çok hızlı bir şekilde değerlendirilip belirlenmesi veya arama kurtarma çalışmalarına katılmayacakların, ambulans gibi geri hizmetlerin ve vardiya değişiminin yapılacağı güvenli bir yer olmalıdır” diye konuştu. Bütün bunların yeniden gözden geçirilmesinin gerektiğinin ortaya çıktığı ifade eden Aydın, “Biz nerde eksik yaptık, nerede hata yaptık, bir daha böyle durum olduğunda bunları yapmamak adına, çalışmaları daha ileriye götürmek için bu çığdan ders çıkarmak lazım” dedi.

DÜNYADA ÇIĞ ÇALIŞMALARINA ÖRNEKLER VAR

İleri ülkelerde çığ tehlikesi haritalarının belli seviyede üretilmiş ve hazırlanmış olduğuna dikkat çeken Aydın, Türkiye’nin henüz yolun çok başında olduğunu söyledi. Aydın, “Karayolu çığ atlaslarının örneğin Amerika’daki çığ tehlikesi olan eyaletlerde 1960-1970 yıllarında yapıldığını belirteyim. Dolayısıyla 40-50 yıl önce Amerika’nın yaptığı şeyi geç kaldık ama bir önce yapmamız gerekir. Çığ tehlikeli haritalarımızı çıkarmalıyız. Örneğin, bu spesifik olayda konuşacak olursak, Van-Bahçesaray yolunda nerede çığ düşüyor? Çığ düştükten sonra yolun hangi kısmı çığ altında kalıyor? Eğer biz bütün bunları daha önceden çalışmış ve haritalamış olsak kurtarma ekiplerimiz gözlemci noktalarını nereye koyacaklarını daha iyi bilirler. Güvenli bölgeleri, küçük bir hastane kuracaklarsa nereye kuracaklarını bilirler. Ama bunun için bu altyapının olması lazım” ifadelerini kullandı.

Diğer ülkelerde büyük felaketler sonrası çalışmaların yapıldığını söyleyen Aydın, “İsviçre, 1954 yılında çok büyük bir çığ geçirdikten sonra bütün altyapısını yeniledi. Yeni kurumlar kurdu. Bu işin üzerine gitti. Avusturya, çığ çalışmalarında çok iyi olmalarına rağmen 1999 yılında hiç beklemedikleri çığda 29 vatandaşını kaybedince, nerede hata yapıyoruz diye yeni baştan oturdular ve çalışarak yeni modeller ortaya koydular. Bizim de canımız yandı. Bu durum hoş değil ama bu bizim için bir milat olsun. Bunun bize bir ders vermesi gerekiyor. Haritalarımızı üretmeliyiz, çığ atlaslarımızı çıkarmalıyız, arama kurtarma çalışmalarında nerede iyiyiz ve kötüyüz hemen ortaya koymalıyız. İlgili kurumlar üniversitelerle bir araya gelip bir yol haritası koymalı. Çığ çalışmalarında ülkece daha yeniyiz. Türkiye’de üniversitelerde çığ çalışan insan sayısı 5-6’yı geçmez. Halbuki İsviçre’de 100-150 kişi çalışıyor. Avusturya’da 20-30 kişi doktora seviyesinde çığ çalışıyor ki Avusturya’nın çığlardan etkilenen bölgesi bizim Doğu Anadolu kadar bile yok. Ama çok ilerideler” diye konuştu.

VAN BAHÇESARAY İÇİN ÇÖZÜMLER ÜRETİLMELİ

Tehlikeyi belirledikten sonra çözüm önerilerinin farklı olacağını söyleyen Aydın, sadece çığ haritasının çıkarılmasıyla çığa karşı mücadele edilemeyeceğini belirtti. Her yerde çözüm modellerinin farklılaşabileceğini vurgulayan Aydın, “Bazı yerlerde kar tünelleri gerekebilir, bazı yerlerde destek yapısı dediğimiz, çığın başlama noktasında çığı durdurmak çözüm olabilir. Bazı yerlerde de çığ harekete geçer ancak karayoluna değil de daha müsait bir yere saptırılabilir veya hızını azaltıp depolama barajları oluşturulabilir. Mesela Doğu Karadeniz gibi orman sınırları içerisinde ise ağaçlandırma yapılarak bazı tedbirler alınabilir” diye konuştu. Van Bahçesaray yolunun çığ tehlikesi bakımından inanılmaz tehlike altında olan bir yol olduğunu ve bunu unutmamız gerektiğini vurgulayan Aydın şunları söyledi: “Çığı durdurmak istiyorsak, hiç meydana gelmesine istemiyorsak başlama noktasında çalışmalar yapmalıyız. Başlama noktasında 1 hektarlık bir alanda destek yapılarla önlem almak istediğimizde harcamanız gereken para 300 bin Euro. Bunun 3-5 hektar olduğunu düşündüğümüzde 1.5-2 milyon Euro harcamanız gerekir. Bu yolda onlarca noktada çığ düşüyor. Bu noktanın her yerinde önlem alalım dersek çok büyük rakamlar ortaya çıkacak. Ama alternatif güzergahlar denenebilir. Çığ haritaları çıkarıldıktan sonra en az çığlardan etkilenecek şekilde bir güzergah belirlenebilir. Karayolu için çığ tehlikesi saptadıktan sonra yolları kapattıktan sonra uzaktan patlatarak çığ temizlenebilir. Burada tek bir çözüm değil çözümler kümesinden bahsedilebilir. Burada fayda-maliyet hesaplanarak yapılabilirliği göz önüne alınarak çözümler getirilir. Bir sürü çözüm var ancak hangisi en iyi çözümdür bunun hesaplanması lazım.”