Kürtçe kitap yayıncılığının 2018 panoraması

Cemil OĞUZ

Türkiye’de Kürtçe kitap piyasası tüm zorluklara rağmen direnmeye devam ediyor. Türkiye Kültür Bakanlığına bağlı halk kütüphanelerinde Kürtçe kitap bulmak zor, çünkü Bakanlık Kürt yayınevlerinden kitap satın almıyor. Türkiye’de Kürtçe, seçmeli dersler arasında ama o derslerin seçilmemesi için her şey yapılıyor. Bu dönem atanan Kürt öğretmen sayısı bir elin parmakları kadar bile değil. Kürtçenin gelişimi devlet ve özel sektörün özel bir çabası yok. Ayrıca resmi olmasa da Kürtçe kitap hâlâ sakıncalı durumda. Metropollerde, metro, otobüs gibi toplu taşıma araçlarında Kürtçe kitap okumak hâlâ korku sebebi. İşte Kürt yayınevleri böyle bir ortamda çalışmalarına devam etmekte.

YAYIMLANAN KÜRTÇE KİTAP ÜÇ YILDIR ARTIYOR

12 yıldır her sene büyük bir özenle “diyarname.com” internet sitesine hazırladığımız "Yılın Kürtçe Kitap Listesi" bu yıl da yayımlandı. 2018 yılında irili ufaklı 22 yayınevi, Kürtçe kitap yayımladı. Bu yayınevleri Kürtçenin Kürmanci ile Kırmancki (Zazaki) lehçelerinde yayın yapmakta. 2017 yılında 171, 2016 yılında 190 kitap yayımlayan bu yayınevleri, 2018 yılında -listemizde yüzde 5 hata payı olmakla beraber- 232 Kürtçe kitap yayımladılar.

Tüm yayınevlerinin arasında en çok Kürtçe kitap yayımlayan yayınevi J&J Yayınevi oldu. Merkezi Diyarbakır’da olan yayınevi, toplamda 66 Kürtçe kitap yayımladı. Bu rakam, yayımlanan tüm Kürtçe kitapların yaklaşık yüzde 40’ına tekabül ediyor ki bu büyük bir rakam.

Ardından 20’li rakamlarla Avesta, Nûbihar, Lîs Yayınevi gibi yayınevleri geliyor.

YAYIMLANAN KÜTÇE ŞİİR KİTABI SAYISI 67

Tüm Kürt yayınevleri genelde Kürmanci, nadiren Kırmancki (Zazaki) kitap çıkarırken bunlar içinde ikisi ağırlıklı olarak Kırmancki kitap yayımlamakta.

Merkezi İstanbul’da olan Vate Yayınevi ile merkezi Diyarbakır’da olan Roşna Yayınevi, geçen seneler olduğu gibi bu sene de Kırmancî (Zazaki) kitaplarıyla listede yer aldılar. Vate tüm yıl boyunda 4 Kırmancki kitap yayımlarken Roşna Yayınevi 9 kitapla listede yer buldu.

Bunlar dışında, diğer yayımevlerinin yayınladıkları tek tük Kırmancki kitaplarla beraber listede Kırmancki kitap sayısı 15’e ulaştı.

Geçen yıllarda olduğu gibi bu yıl da en çok Kürtçe şiir yayımlandı. Liste içinde yer alan Kürtçe şiir kitabı sayısı 67 iken, bunu 40 adet ile roman takip etti. Bu yıl 25 de öykü kitabı yayımlandı.

Önemli bir not: Bu sene 38 folklor derlemesi listede kendine yer buldu ki bunu son senelerdeki en büyük derleme olarak not ediyoruz.

Lisede 26 adet de araştırma kitabı yer aldı.

EN ÇOK KİTAP YAYIMLAYAN YAZAR HİLMİ AKYOL OLDU

Kürt yazarlar açısından çok ilginç bir sene oldu, birçok isim birçok kitapla listede yer aldı.

Kürt yazarlardan Hilmi Akyol, 30 yılı aşkın bir süredir Diyarbakır ve çevresinde derlemeler yapıyor. Geçen senelerde bu derlemelerin bir kısmını okurlara sunan Akyol, bu sene 18’i folklor, 1'i de şiir olmak üzere 19 kitaba imza attı. Bu rakam tüm listenin yaklaşık yüzde 10’una tekabül ediyor.

Listede Akyol'un ardından Kamran Sima Hedilî, 1'i roman, 6'sı şiir kitabı olmak üzere 7 kitapla yer aldı.

Celilê Celîl, 5 derleme kitabı, Ahmed Huseyîn 4 kitap, ayrıca Dilawer Zeraq, Xaylaza Reşîd, Fettah Tîmar, Firat Cewerî ile Mizgîn Ronak roman, çeviri, şiir ve araştırma kitaplarıyla her biri 3’er kitapla listede yer aldı.

FOLKLOR VE ARAŞTIRMA KİTAPLARI

Yok olma tehlikesiyle yüz yüze olan diller için folklor araştırmalarının önemli olduğu biliniyor. Büyük zorluklarla hayatını devam ettiren Kürtçede de bu çok önemli. Geçen senelere oranla bu önem bu sene daha çok benimsenmiş olacak ki derleme kitaplar, listenin önemli bir kısmını kapladı. Toplam 38 folklor kitabı listede yer aldı.

Ayrıca yazarlar bu sene tarih araştırma kitaplarına da önem vermiş. Listede 26 araştırma kitabı yer aldı.

Yayımevlerinde Vate ve Roşna Yayınları, Kırmancki yayınla çizgisinden şaşmazken, Wardoz Yayınevi sadece folklor-derleme kitaplarını, Mori Kitap ise sadece çocuk kitaplarını okurlara ulaştırdı.

Kürtçe yayıncılığın dünü ve bugünü

90 uzman Kürtçe için yol haritası çizecek

Kürt Dili Platformu’nda ‘çalışma grupları’ oluşturuldu