Kamu harcamalarında tasarruf, fındığı vurdu

Sedat BAŞKAVAK
Ordu

Kamu harcamalarından tasarruf adı altında halktan kesintilere başlayan AKP yönetimi, kesintilere Tarım Bakanlığında da örtülü olarak uygulamaya başladı. Her yıl Temmuz sonu en geç Ağustos başında açıklanan fındık fiyatları Ağustos geçti, Eylül’ün ilk haftası da bitti hâlâ açıklanmadı. Tüm Üretici Köylüler Sendikası (Tüm Köy Sen) Genel Başkanı Sadık Turan, TMO’ya para aktarmamak ve uluslararası gıda tekeli Ferrero’nun istediği rakamdan fındık alabilmesi için fiyat açıklanmadığını belirterek “Üretici fındığını sattıktan sonra fiyat açıklanmasının anlamı yok. Fiyat bir an önce 18 lira olarak açıklanmalı ve alım yapılmalıdır” dedi. 

TMO’nun fiyat açıklamamasını ve Tarım Bakanlığındaki sessizliği Tüm Köy Sen Genel Başkanı Sadık Turan’a sorduk. Bakan ve Cumhurbaşkanı sözcüsünün tasarruf açıklamalarıyla, Ordu ve Giresun milletvekillerinin “Dolar yükseldi, Cumhurbaşkanını incitecek bir şey yapmayız” sözleriyle birleşince AKP Hükümetinin tasarruf tedbirlerine eğitimden önce tarımda ve fındıkta başladığını ve fındıkla ilgili çaba sarf etmeyeceklerini anladıklarını dile getiren Tüm Köy Sen Genel Başkanı Turan, “Demek ki; Cumhurbaşkanı TMO’nun fındık fiyatı ve alımında sessiz kalınmasını istiyor. Demek ki; fındık üreticilerinin taleplerinin dile getirilmesi Cumhurbaşkanını incitiyor. Bu durum bile AKP yönetenlerinin üretici köylülerin emeği ve ülke tarımına nasıl baktıklarının göstergesidir. Neredeyse 1.5 ay önce açıklanması gereken fındık fiyatı, bilerek açıklanmıyor” diye konuştu. 

FİYAT NEDEN AÇIKLANMADI?

Turan, fındık üreticisinin bu duruma düşürülme nedenlerini şöyle açıkladı: “Bunun iki sebebi var. Birincisi AKP devlet kasasından TMO’ya fındık aldırarak para vermek istemiyor. 2017 yılı fındığından 136 bin ton almış ve karşılığında 1 milyon 305 bin TL para ödemiş. 18 liradan düşük fiyat için fındık üreticisi TMO’ya yönelmeyeceğine göre 18 liradan aynı miktarda fındık alsa bu gün 2.5 milyar TL para ödemesi lazım. Anlaşılan o ki AKP bu parayı fındık üreticisine vermek istemiyor. Böylece de kamuda ki harcamalardan vs değil fındık üreticisinin emeğinden, alın terinden tasarruf yapılmış olacak. 

İkincisi de; geçtiğimiz ay İtalyan fındık tekeli Ferroro 11.25 TL’den fındık alacağını açıkladı ve onun alabileceği kadar ucuz fındık alması için TMO fındık almıyor. Böylece emeğimizden tasarruf yapılırken, Ferroro’ya da kıyak çekiliyor. Yani, görevi müdahale alımı yaparak üreticiyi şirketlere ezdirmemek olan TMO bilerek ve isteyerek fındık tekelleri namına sessiz kalıyor. Eskiden TMO binalarında ve silolarında ‘Ofis çiftçinin kara gün dostudur’ yazardı. O yazı TMO binalarından boşuna silinmedi. Çünkü TMO çiftçinin lehine alım yapmasın, tarım ürünleri fiyatını düşük tutsun, hasat zamanı ithalat yapsın şirketler ve başka ülkelerin tarımı büyürken ülke tarımı ve çiftçisi yok olsun istiyorlar.”  

EN AZ 18 LİRA OLMALI

Sezon başlayalı 1.5 ay olduğunu, TMO’nun fındık parasına umut bağlayan üreticinin fındığının çoğunu sattıktan sonra fiyat açıklamasının bir işe yaramayacağını söyleyen Turan, “Okullar açılacak, mevsim sonbahar, önümüz kış, hazırlık şart. Bu durumda fındığın parasına gerçekten ihtiyacı olan üreticilerin çoğu fındığını satmış olacak çünkü üretilen fındığın yüzde 30’u Ağustos ayında satılmaktadır. AKP cenahından ‘Fındık üreticisini üzmeyecek bir fiyat olacak, en az 15 TL olacak’ açıklamaları da hem taleplerimizin hem de uluslararası piyasalarda ki fındık fiyatının altındadır. Ordu şubemiz fındık 18 lira olmalı diyordu. Üretici köylünün elinden lira ile alınan fındık, dolarla satılacak ve dolar geçen yılın iki katı oldu. Fındık üreticisi köylüler ucuza satarken, ihracatçılar kar edecek. O nedenle TMO bir an önce fındık almalı ve sadece fındık üreticisinden almalı. Fiyatta ihraç fiyatına yakın olmalı. TMO’nun fındık fiyatı ve alımına ilişkin yapacakları sonucu AKP’nin bir kez daha kimin partisi, yöneticilerinin de kime hizmet ettiğinin göstergesi olacaktır” dedi. 

'CUMHURBAŞKANIMIZI İNCİTMEYİZ’

Bir taraftan “onların doları varsa bizimde Allah’ımız var”, diğer taraftan “Dünyanın hiçbir ülkesinde ekonomik göstergeleri böyle olan bir ülkede döviz kuru bu kadar” eşliğinde dile getirilen “Biz ne badireler atlattık bu ekonomik saldırıyı da atlatacağız” sözleri, yerini tasarruf tedbirlerine bıraktı. Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın “kamu harcamalarında tasarruf tedbirleri almaya başlandığı” açıklaması ve Cumhurbaşkanı Sözcüsü İbrahim Kalın’ın “kamu kurumlarına ve bakanlıklara bütçe disiplini ve kamu harcamalarında tasarruf hedefleri konulduğuna” ilişkin açıklaması eğitimde yapılacak tasarruf ve miktarının açıklanmasıyla somutluk kazandı. 

AKP Giresun Milletvekili Cemal Öztürk partisinin Giresun İl Başkanlığı tarafından düzenlenen basın toplantısında da “Tarım Bakanı fiyat açıklayacaktı fakat dolar bir haftada 7.4 liraya çıkınca vazgeçildi. Döviz kuru dengesiz fiyat o nedenle açıklanmadı, rekolte düşük olduğu için fındık fiyatı yerini bulur” diyerek bu koşullarda fiyat açıklanmayacağını o nedenle de TMO’nun da fındık almayacağını ima etmiş oldu. 
24 Haziran seçimlerinde Ordu’dan milletvekili seçilen Şenel Yediyıldız kahvehanelerde fındık üreticisinin “Bizim halimiz ne olacak, TMO bu sene fındığımıza değerinde fiyat vererek alacak mı” sorularına “TMO üreticinin getirdiği bütün fındığı alacak, kimse merak etmesin, herkes oyunu Ak Partiye ve Erdoğan’a versin” demişti. Şimdilerde ise MHP’li Cemal Enginyurt’la fındık üzerinden yaptığı tartışmada “İyi ki TMO fiyat açıklamamış. Piyasada fındık 14 lira oldu, böylesi daha iyi oldu” derken “Sayın Cumhurbaşkanımızı harbi olarak sevenleriz, incitecek bir takım şeyleri yapmayı bırak, ağzımıza bile almayız” sözlerini de ekledi.

HER KOŞULDA İHRACATÇI VE TÜCCAR KAZANIYOR

Geçtiğimiz yıl ülke kabuklu fındık üretimi 670 bin ton olarak açıklanmıştı. Bu da 321 bin ton iç fındığa denk geliyor. TMO 2017 yılı fındık sektörü raporuna göre, üretilen 321 bin ton iç fındığın 269 bin tonu ihraç edilerek kilosu 6.96 dolardan 1 milyar 866 milyon dolar para kazanılmış. Üretilen fındığın yüzde 15-20’si iç pazarda tüketildiğine göre geçen yıldan elde fındık kalmamış diyebiliriz. 

2017 Ağustos ile 2018 Ağustos arası dolar kurunu 4.15 TL olarak kabul edersek fındık ihracatçıları 1 kilo iç fındığı 29 TL’den satmışlar. Bu durumda kabuklu fındığın 1 kilosu 14 liraya denk geliyor. TMO’nun 10 TL’ye aldığı fındığı 13 TL’ye sattığı düşünüldüğünde ihracatçıların 14 TL’den az satmadıklarını kesinlikle söyleyebiliriz. Geçtiğimiz yıl TMO 10 TL’ye fındık alırken tüccarlar ve şirketler 7 TL’ye kadar fındık aldılar. TMO verilerinden yola çıkarak yaptığımız bu hesapta adı ister ihracatçı ister tüccar olsun köylünün fındığını 7-10 lira arasında alan şirketler ticaret diye yaptıkları aracılık faaliyetinden 4-7 lira arasında kâr ederek neredeyse fındık üreticisine verdikleri paranın iki katına satmışlar. Bahçede fındığın altını açmadan, Bahçeyi temizlemeden, bakımını yapmadan, gübresini saçmadan, fındığı toplamak için emek vermeden, patoz karşısında terlemeden ve serip kurutmadan fındık üreticisinden daha fazla para kazanmışlar. Ekmede biçmede yok ama yemeye ortak.

2018 yılı kabuklu fındık üretimi (rekoltesi) her ne kadar Tarım Bakanlığı tarafından 590 bin ton olarak açıklansa da fındık üreticileri tarafından daha düşük olduğu ifade ediliyor. 590 bin ton olarak varsaysak bile bu miktar 283 bin ton iç fındığa denk gelir ki bu da sadece yıllık ihracatımızı karşılayabilecek bir rakam. TMO fındık almıyor, İtalyan Ferroro 11.25 TL’den fındık alacağını duyurdu ve alıyor. Buna rağmen piyasada fındık fiyatı 1-2 lira daha yükseldiğine göre fındık rekoltesi gerçekten de üretici köylünün söylediği gibi 590 bin tonu bulmayacaktır. TMO verilerine göre 2014’te 9.16 dolar/kg, 2015’te 11.78 dolar/kg ve 2016’da 8.71 dolar/kg’dan fındık ihraç edildiğini göz önünde bulundurduğumuzda bu yıl ihraç edilecek fındık geçen yılki 6.96 dolardan fazla olacaktır. 

Bu kadar veri ve hesap sonrası son beş yılın ortalamasından fındık ihracatı yapılsa, fındığın 8.6 dolardan ihraç edileceğini bilmemiz gerekiyor. Rekolte düşüklüğü vb etkilerde fiyatı artıracaktır. 1 dolar 6.5 TL olduğu günümüzde ihracatçılar 8.6 dolar karşılığı 55.9 TL kazanacaklardır. 12-14 liraya fındık üreticisinin elinden alınan fındık 27 liraya ihraç edilecek ve 15 lira para kazanılacak. Fındığı üreticinin elinden ucuza alıp, iki-üç katına sattıran bu sistem hep tüccarı-ihracatçıyı zengin ederek onlara serbest piyasa olurken fındık, üreticisine ise zorunluluk ve yoksulluk oluyor. Girdilerdeki artış verilen emek, hayat pahalılığı karşısında döviz kurundaki artış fındık üreticisinin bahçesindeki fındığa hiç yansımazken tüccarın, ihracatçının deposundaki fındığa kat kat yansıyor. Yastık altındaki dolar tartışmalarının döndüğü şu günlerde depodaki fındığın getirisinin daha fazla olduğunu söyleyebiliriz. Bu getiri fındık üreticisinin emeği ve alın teridir fakat diğer tarım ürünlerinde olduğu gibi fındıkta da emeği çeken üretici köylüyken, kârı cebe indiren sermayedarlar oluyor. 

Akçakoca'da 'Fındık için adalet’ yürüyüşü