PESCO anlaşması ‘AB NATO’su için ilk adım

Yücel ÖZDEMİR
Köln

Brüksel’de pazartesi günü bir araya gelen 23 Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkenin savunma ve dışişleri bakanları, “AB’nin NATO’su” sayılabilecek bir askeri yapılanma için önemli bir anlaşmayı imzaladı. AB Dışişleri Yüksek Komiseri Federica Mogherini, anlaşmayı Avrupa’nın savunması açısından “tarihi bir an” olarak nitelendirdi.

AB çağında ülkeler arasında askeri düzeyde “Daimi Yapısal İşbirliği Savunma Anlaşması” adını taşıyan anlaşma, kısaca “PESCO” (Permanent Structured Cooperation) olarak adlandırıldı. Anlaşmayı AB ülkeleri Portekiz, Malta, Danimarka, İrlanda ve AB’den ayrılmaya karar veren İngiltere imzalamadı. Danimarka, PESCO bünyesinde yer almayacağını açıkladı.

İMZACI ÜLKELERE 20 ŞART

Yeni anlaşma, imzacı ülkelere 20 ayrı şart dayatıyor. Bunların başında askeri harcamaların düzenli şekilde arttırılması geliyor. Ayrıca, üye ülkelerin tümünün yurt dışı operasyonlarına asker vermesini zorunlu hale getiriyor.

Anlaşma resmi olarak 11 Aralık’ta yapılacak yapılacak bakanlar toplantısıyla yürürlüğe girecek.

Emperyalist paylaşım sürecinde Almanya-Fransa ittifakının çıkarlarına bağlı olarak hızlı bir şekilde askeri iş birliğini öngören “PESCO” asıl olarak AB çapında ortak bir ordunun kurulmasını hedefliyor. Daha önce de gündeme gelen ve bazı adımların atıldığı ortak ordu konusunda fazla ilerleme sağlanamamış, asıl olarak Alman-Fransız projesi olarak kalmıştı.

PESCO’nun daha önceki AB düzeyindeki savunma ortaklıklarından en önemli farkı imzacı devletlerin taahhütlerinin bağlayıcı bir niteliğe kavuşması olacak. Devletler PESCO çerçevesinde alınan kararları uygulamakla yükümlü olacak. Tek tek operasyonları onaylamayan ülkeler ise ancak dışında kalabilir, ancak bloke etme hakkına sahip olmayacak. Bu açından AB bundan sonra askeri düzeyde daha fazla karar alacak.
Spiegel Online’de yer alan habere göre, PESCO’nun bir eğitim merkezi ve bölgelere göre ortak savaş birlikleri olacak. Şu anda var olan Visegrád-Grubu (Polonya, Çekya, Slovakya ve Macaristan) ve Weimar Battlegroup (Almanya, Fransa ve Polonya) da PESCO’a bölgesel grup olarak dahil edilecek.

SİLAHLANMAYA DAHA FAZLA BÜTÇE

ABD’nin NATO üyesi ülkelere dayattığı GSYİH’nın yüzde 2’sini savunmaya bütçe ayırma şartına itiraz eden Almanya, PESCO ile AB ülkelerinde savunma bütçesini artırmayı dayatıyor. Anlaşmada sabit bir oran ifade edilmemekle birlikte ortak bir “Savunma Fonu”nun kurulması kararlaştırıldı. Bu da gelecekte, bütün ülkelerin belli bir bütçe ayırması anlamına geliyor. Buna bir de NATO’nun yetirdiği yüzde 2 oranı eklendiğinde, AB ülkelerinde askeri harcamaların önemli oranda artacağını söylemek mümkün.  Bütçelerin asıl olarak eğitim, sağlık, emeklilik gibi temel alanlarda yapılacak kesintilerle karşılanacağı ise ortada.

AB ülkeleri, 2016’ta toplam 334 milyar dolar savunma harcamalarına ayırmıştı.

Fransa ile birlikte uzun zamandır üye ülkeler arasında askeri iş birliğinin sağlanması için çaba harcayan Almanya, şimdi istediği yönde önemli bir adımın atılmasını sağlamış durumda. Bunda Fransa Cumhurbaşkanlığına Emmenual Macron’un seçilmesi de büyük bir rol oynadı. Önceki cumhurbaşkanı François Hollande bu konuda ağır davranmayı tercih etmişti. Ancak, İngiltere’nin geçen yıl Brexit kararı vermesinden sonra, her iki ülke arasında askeri yönde işbirliğinin artırılmasın konusunda görüş birliğine varmıştı.

PARLAMENTOLAR DEVRE DIŞI BIRAKILACAK

Alman basınında yer alan habere göre, PESCO’nun bir diğer önemli özelliği de karar sürecinin hızlandırılması adına, parlamentoların devre dışında bırakılıyor olması. Bu da askeri operasyonlar için sadece hükümetlerin karar alacağı anlamına geliyor. Özellikle Almanya’da sermayenin bir kesimi uzun süredir, yurdışı operasyonları için parlamentonun değil hükümetin karar vermesini talep ediyor. Alman Anayasası’na göre yurtdışına gönderilen askeri birlikleri için parlamentonun onay vermesi gerekiyor. Meclisin devre dışında bırakılması anlamına gelen PESCO süreciyle ilgili içeride yoğun tartışmaların olması bekleniyor.

AB, NATO‘DAN BAĞIMSIZ OLABİLECEK Mİ?

Önümüzdeki dönemin en önemli sorusu ise NATO ile PESCO arasındaki ilişkinin nasıl olacağı. İmza töreni öncesinde yapılan açıklamalarda ABD Başkanlığına Donald Trump’ın seçilmesi ve İngiltere’nin AB’den ayrılması kararının, PESCO’nun kuruluş sürecini hızlandırıldığı ifade ediliyordu. PESCO’yu oluşturan devletler şimdilik anlaşmayla kurulacak askeri gücün NATO’yu destekleyici bir rol üstleneceğini ve koordinasyonun sağlanacağını ifade ediyorlar. Bu nedenle NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg de törene davet edildi. Ancak, bu adım AB Komisyonu’nun daha önce yayınladığı bir belgede yer aldığı gibi “AB’nin stratejik otonomi”si olma özelliği taşıyor. Yani NATO’dan ayrı hareket etme özelliği taşıyacak bir askeri yapı kuruluyor.

PESCO’nun tam olarak işlevini yetirmesi durumda, ileride NATO’yu Avrupa’da işlevsizleştirmek için yoğun bir çabanın harcanacağı anlaşılıyor.
Ancak bu projenin de ne kadar tutacağı belirsiz. Anlaşma, Alman basınında yer alan bazı yorumlarda genel tanımlamalardan ibaret olduğu, somut bir adımı içermediği gerekçesiyle eleştirildi.

EMPERYALİST ÇELİŞKİLERİ DERİNLEŞTİREBİLİR

Somut adımların atılmaya başlaması durumunda AB içerisinde NATO ve PESCO tartışması yoğunlaşacak. ABD’nin başını çektiği NATO ile birlikte hareket etmek isteyen ülkelerle Almanya-Fransa’nın başını çektiği PESCO’ya ağırlık vermek isteyen ülkeler arasında çelişkiler artacak. Bu nedenle, PESCO gelecekte bugünkü genişlikte olmasa da yeni bir askeri güç olarak paylaşım sürecinde yerini alacak gibi görünüyor.
Gelişmeler Almanya-Fransa eksenindeki emperyalist devletlerin de askeri olarak paylaşım sürecinde yer almak için hızlı adımlar atmak istediğini gösteriyor. Bu süreç bir taraftan yeni çatışma ve savaşlar anlamına gelirken diğer taraftan emekçilerin, gençlerin sırtından silahlanma yarışının alabildiğince artacağını gösteriyor.

Macron’dan yeni bir Avrupa önerisi

Ordu tartışmasına Trump benzini