Erkek yazarlarımızın şairlerimizin yapıtlarında ‘kedi’

Mustafa ASLAN

Erkek yazar/şairlerimizin yapıtlarında kediye kadınlarınkine oranla daha çok rastlanıyor. Ayrıca kadın yazar/şairlerin yapıtlarından başta imge konusu olmak üzere kimi farklılıklar gösteriyor. 

ŞİİRDE KEDİ İMGESİ

Kedi imgesinin erkek şairlerin yapıtlarında belirgin bir yer tuttuğunu söylemek gerekiyor. 

Kedi sözcüğü erkek yazar/şairlerimizin yapıtlarında imge olarak, genellikle sevgilinin, özlenen ve ulaşılmak istenen kişinin yerini tutuyor.

Kediler için erkek şairlerimizin yazdığı şiirleri ise şöyle sıralayabiliriz: Behçet Necatigil-Kediler, Özdemir Asaf-Mum Alevi İle Oynayan Kedi, Tevfik Fikret-Zerrişte,  Ziya Osman Saba-Bir Sokakta Giderken, Ruşen Hakkı’nın Balkonda Akşamüstü’de Gül/Diken şiiri, Şahbender Korkmaz Aşeka’da Vurulmuş Vurkaç şiiri, Kemal Burkay-Hadi Gülümse yapıtına adını veren şiir, Mehmed Kemal’in Öğle Rakıları’ndaki ‘Mırnav’ adlı şiir, Metin Altıok’un Acılarla Sorularla, Oktay Rifat -Kedili Gece, Orhan Veli -Ciğercinin Kedisi, Asaf Halet Çelebi- Kedi, Cevdet Karal’ın Uzun Sürdü Hazırlığım adlı yapıtında ‘Golgota’ya Ne Götürdüm?​’ adlı şiiri, Haydar Ergülen-Üzgün Kediler Gazeli, Nurullah Can’ın İnsanlara Doğru’daki ‘Rüzgarlı Günlerin Şiirleri’ adlı ürünü,

Nâzım Hikmet’in ‘Masalların Masalı’ adlı şiirinde su başı ve kedi sözcüklerinin okuyanın dimağından kolay kolay silinmeyeceğini söylemek abartı sayılmaz desek yeridir. 

“…/su başında durmuşuz./ önce kedi gidecek/ kaybolacak suda sureti./
sonra ben gideceğim/ kaybolacak suda suretim…”

ROMAN VE ÖYKÜDE KEDİ

Zühtü Ulukapı’nın Kedi Öyküleri Antolojisi’ni, Alper Çeker’in Çağdaş Türk Edebiyatı’ndan Kedi Hikayeleri’ni hemen bölümün başında belirtmek gerekiyor.

Edebiyatımızda kedilerle ilgili romandan çok öykülerin fazlalığı göze çarpıyor. Bunun için öykü ve romanı yazımızda aynı çatı altında toplamayı uygun gördük.

Edebiyatımızda ‘kedi’yle karşılaştığımız öyküleri ve romanları şöyle sıralayabiliriz: Orhan Kemal’in Oyuncu Kadın’daki ‘Kuduz’ adlı öyküsü, Bilge Karasu’nun-  Ne Kitapsız Ne Kedisiz adlı yapıtının yanı sıra Göçmüş Kediler Bahçesi’ndeki Masalın da Yırtılıverdiği,  Oktay Akbal’ın Hücremde Ayışığı adlı yapıtında  ‘Kediler Üstüne’, Ruşen Hakkı, Bütün Öyküler-1’deki ‘Bir Garip Oyun’ Öyküsü,  Celal Özcan’ın Düğüncüler adlı yapıtındaki  ‘Simge’ adlı öyküsü Rıfat Ilgaz-’Şevket Usta’nın Kedisi’, Mustafa Aslan-Kedisiz Sevda Zamanları, Aziz Nesin-’Çuvala Doldurulmuş Kediler’, Ümit Deniz-Yakut Gözlü Kedi,   Sadık Yemni-Kayıp Kedi, Atilla Polat- Berduş Kediler Kırnavalı, Ferit Edgü-Giden Bir Kedinin Ardından, Sait Faik Abasıyanık-Son Kuşlar, Mustafa Kutlu-Mavi Kuş, Halit Ziya Uşaklıgil’in Bir Yazın Tarihi’ndeki ‘Eski Bir Arakadaş’, Necati Cumali’nin Değişik Gözle’deki ‘Kaybolan’ adlı öyküsü, Onat Kutlar’ın İshak’taki Hadi öyküsü, Bahri Vardarlılar-Hacivat Seni Çağırıyor’da ‘Kedilerin Dolaştığı Yer’ adlı öykü, Muallim Naci-Ömer’in Çocukluğu, Can Ediboğlu-Karaköy’de Günbatımı, Deniz Kavukçuoğlu-Kedi Gülüşü, Çetin Öner-Dünyanın Bütün Kedileri, Mustafa Ziyalan Su Kedileri, Adnan Binyazar Şairin Kedisi, Ahmet Say İpek Halıya Ters Binen Kedi, Erhan Bener Kedi ve Ölüm, Yekta Kopan Kediler Güzel Uyanır, Zülfü Livaneli Bir Kedi Bir Adam Bir Ölüm, Fırat Caner Kuşla Kediye Ağıt, Gündüz Vassaf İstanbul’da Kedi, Bülent Oran Üç Bacaklı Kedi Yavuz Erten Yoga Yapabilen Bir Tekir, Melih Elhan Kedi Tedirginliği, Osman Adatepe Kedi Olmak isteyen Adam, Vecdi Çıracıoğlu  Gemileri Sayan Kedi,  Bilal Sami Gökdemir Madam Bravo Sofitadaki Kedi, Onur Çimen Doğu Ekspresinde Bir Kedi. 

KİŞİLİK SAHİBİ

Oktay Akbal’ın yakın tarihimizdeki önemli konulara da yer verdiği öykülerinin yer aldığı Hücrede Karmen adlı yapıtındaki ‘Kediler Üstüne’ kedilerin kişilik sahibi olduğunun altının çizildiği bir öykü olarak karşımıza çıkıyor. Kedinin ‘nankör’ olmadığını kanıtlarcasına evine geri dönen bir kediden söz ediyor. Ziya Osman Saba’da ve kedi konusunu ise öyküde sözün getirildiği paragraflardan birisi olarak görüyoruz. Yazar’ın kedilerin hep iyi yanlarını değil bir de bencil olduklarından söz ettiğini söylemek gerekiyor.

Halit Ziya Uşaklıgil Bir Yazın Tarihi’nde kedilerin anlatıldığı ‘Eski Bir Arkadaş’ adlı güzel bir öyküyle öne çıkıyor. Doğa ve insan ikilisi üzerinden hayvanlara gelinen, bu öykü çok ama çok etkileyici bir olduğu ilk tümcelerden duyumsanıyor. Öyküde yavrularını kimin öldürdüğü bilinmeyen Tosun adlı bir kediyle kurulan dostluk ve kedinin duyarlılığı konu ediliyor.

“Bir kaza mıydı? Sanmıyorum. Bu bir intihara benziyordu.

Zavallı Tosun! İnsanların sevgisine güvenilmeyeceğini acı bir tecrübeyle öğrendikten sonra muhakkak ki artık onların arasında yaşamamak istemiş olmalı...” (Eski Bir Arkadaş, s. 55)

DENEMELERDE KEDİ

‘Kedi’li denemelerden birkaçını şöyle sıralayabiliriz: Nâzım Hikmet Ben Tekir’i Severim, Nurullah Ataç Günlerin Getirdiği Kedi, Enis Batur Kediler Krallara Bakabilirler, Salah Birsel Kediler ve Beşir Ayvazoğlu’nun Saatler, Ruhlar ve Kediler’inden söz edebiliriz.

ÇİZGİLERLE KEDİ

Çizerlerimizden Selçuk Demirel’in ve Behiç Ak’ın yanında kedilerin özel bir yeri olduğu görülüyor. Nasıl mı? Çizerlerimizin yapıtlarına bir göz atmamız yetiyor. Selçuk Demirel’in ‘kedi’li yapıtları şöyle sıralanıyor: Kağıttan Kediler, Başka Kediler ve Kedi’li geçmiş Zaman, Behiç Ak’ın ise kedili yapıtlarını şöyle sayabiliriz: Kedi Adası ve Kedilerin Kaybolma Mevsimi.

Gündüz Vassaf’ın gezi izlenimlerini paylaştığı ‘Yol Arkadaşım’ (Havaalanı Yazıları) ve Tomris Uyar’ın Günlerin Tortusu adlı günlüğünü anmak gerekiyor.

Kediler, kimileri nankör dese de, evlerimizin vazgeçilmez dostları olmasının yanı sıra şairlerimizin / yazarlarımızın günden güne artarak, onları izlek olarak daha çok seçtiği görülüyor.