08 Haziran 2004 21:00

En büyük asal sayı

En büyük asal sayı keşfedildi. John Findley tarafından saptanan yeni sayıda 7 milyon 235 bin 733 hane var. Gimps, 240 binden fazla bilgisayarı birbirine bağlayıp işlemci güçlerini asal sayı bulma işi için bir araya getirdi.1'den büyük olan ve kesirsiz olarak sadece kendisine ve 1'e bölünebilen tam sayılar, asal sayı olarak nitelendiriliyor.

Paylaş
Bir araştımacı, bilgisayarını kullanarak, bilinen en büyük asal sayıyı keşfetti. Bu sayıyı yazmaya kalksak, 25 kilometre uzunluğunda bir satır oluşurdu. Asal sayılar; şifreleme yöntemleri için önem taşıyor ve onlar sayesinde, kırılması imkansız şifreler üretilebiliyor. Bu da, devletler ve orduların yeni asal sayıların bulunması çabasına ilgi göstermesine yol açıyor. John Findley tarafından saptanan yeni sayıda 7 milyon 235 bin 733 hane var. Bu sayıyı elle yazmaya kalkmak, bir insanın 6 haftasını alırdı.

Gönüllüler projesi Findley, "Büyük İnternet Mersenne Asal Araştırması" (Gimps) adlı kitlesel bir bilgisayar projesinin parçasıydı. Mersenne.org sitesi üzerinden faaliyet yürüten bu proje kapsamında, dağıtılan ücretsiz "asal sayı arama" yazılımını ve kişisel bilgisayarını kullandı. Gimps, 240 binden fazla bilgisayarı birbirine bağlayıp işlemci güçlerini asal sayı bulma işi için bir araya getiriyor. Yeni sayıyı, (2 üzeri 24 milyon 36 bin 583 eksi 1) olarak da ifade edebiliriz. Bu sayı, daha önce bilinen en büyük asal sayıdan neredeyse bir milyon hane daha fazla. Ayrıca, Mersenne asalları olarak bilinen özel bir sınıfa mensup.

Bulana para ödülü Mersenne asalları, sayı kuramında büyük bir yer taşıyorlar. Gimps katılımcılarının yeni bir Mersenne asalı bulma çabasının ardında "ödül teşviki" de yatıyor tabii. Çünkü Gimps, 10 milyon basamaklı bir asal sayı bulan ilk kişiye 100 bin dolar ödül vaad ediyor. Projenin kurucusu George Woltman, "Bu asalı birkaç hafta içinde veya birkaç yılda bulabiliriz. Matematik keşiflerinin keyifli yanı, bu belirsizlik" diyor. Ödülü keşfeden gönüllü 50 bin dolar alırken, vakıf 25 bin dolar elde edecek. Geri kalan para, yeni asal sayılar bulmak için "yatırım" olarak kullanılacak. Mayıs 2000'de, bir milyon basamaklı ilk asal sayıyı bulan gönüllü, 50 bin dolarlık ödülü kazanmıştı. John Findley, California'daki ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi'nde danışmanlık yapıyor. Keşfi nedeniyle hâlâ şaşkın olduğunu söylüyor. Beş yıldır bilgisayarlarında Gimps'i çalıştırdığı halde, fazla umutlu değilmiş. Woltman, "Oralara bir yerde başka asallar da var" diyor, "Ve internet bağlantısı olan herkes, aramaya katılabilir."

Sayıların yapıtaşı Asal sayılar, matematikçileri uzun zamandır büyülüyor. Bir tam sayı, 1'den büyükse ve sadece kendisine ve 1'e kesirsiz bölünebiliyorsa, asal sayı olarak nitelenir. İlk asal sayılar 2, 3, 5, 7, 11... olarak sıralanıyor. Örneğin, 10 sayısı asal değildir, çünkü 2 ve 5'e kesirsiz olarak bölünebilir. Mersenne asalları, M.Ö. 350 yılında Öklid tarafından keşfedilmelerinden bu yana, sayı kuramında merkezi bir role sahip. Temel aritmetik kuramı, onların, sayıların yapıtaşları olduğunu söyler. Bu asal sayılar, isimlerini, Fransız keşiş Marin Mersenne'den (1588-1648) alıyorlar. Mersenne, P'nin hangi değerlerinin bir asal sayıya tekabül edeceğine ilişkin bir eşitlik geliştirmişti. Mersenne asalı, 2 üzeri P-1 olarak ifade edilir. İlk Mersenne asalları 3, 7, 31, 127... olarak sıralanıyor ve bilinen sadece 42 Mersenne asalı var. Tarihsel olarak, Mersenne asallarını aramak, bilgisayar donanımını test etmenin bir yöntemi olarak kullanılmaktaydı. Zaten Findley'in kullandığı ücretsiz Gimps programı da, birçok bilgisayarda donanım sorunlarının ortaya çıkarılmasında faydalı olmuştu.

(bbc)

ÖNCEKİ HABER

Diyanette yetki kavgası

SONRAKİ HABER

ABD Kürtleri ortada bıraktı

Sefer Selvi Karikatürleri
Evrensel Gazetesi Birinci Sayfa
Evrensel Ege Sayfaları
EVRENSEL EGE

Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...