Türkmenistan'da suikast bilmecesi

Rusya ile ABD arasında şiddetli bir mücadeleye sahne olan Orta Asya, yeni bir suikast girişimiyle sarsıldı. Kendisini "ömür boyu devletin başı" ilan eden ve adını "Türkmenbaşı" olarak değiştiren Devlet Başkanı Saparmurat Niyazov, silahlı saldırıya uğradı. Niyazov, yaptığı açıklamada, "Allah'ın verdiği ömürden hiç kimse daha fazla yaşamaz, ben de daha fazla yaşayamam" dedi. "Türkmenbaşı", Bakanlar Kurulu toplantısında yaptığı konuşmada, saldırıyı ayrıntılarıyla aktardı. Buna göre, Niyazov önceki gün yerel saatle 07.00 sıralarında Devlet Başkanlığı Sarayı'na giderken, konvoyun arkasında kalan eskortun önü, 3 otomobil tarafından kesildi. Otomatik silahlarla açılan ateşte bir koruma görevlisi yaralandı. Saldırganların bazılarının da öldürüldüğü belirtiliyor.

Rusya'ya ağır suçlama Zengin enerji kaynaklarına sahip olan Türkmenistan'ın lideri, eylemi ülkedeki hakimiyetini pekiştirmek için kullanıyor. Nitekim Niyazov, "Bu işi yapan eski Dışişleri Bakanı Boris Şıhmuradov, eski Büyükelçi Muhammet Hanamov ve benzer hainler" diye konuştu. Ancak 'bomba' açıklama, Niyazov'un basın sözcüsünden geldi. Sözcü Serdar Duriyev, "bazı Rus siyasileri" sorumlu tuttu. Durdiyev, "Eylemin yurtdışından emredildiği ve organize edildiği kuşkusuz. Bunun Rusya olduğunu söyleyemem, ama suikast girişiminin ardında bazı Rus siyasi isimlerinin bulunduğunu resmen söyleyebilirim" dedi. Durdiyev, girişimin mali ve ideolojik destekçilerinden biri olarak saydığı, Türkmenistan'ın eski bakanlarından Hüdaverdi Orazov'un bazı Rus politikacılarınca desteklendiğini, ayrıca Türkmen gizli servislerinin elinde, "Orazov'un, bir yıl önce ülkeden kaçmak amacıyla üst düzey bir Rus hükümet yetkilisiyle yaptığı telefon konuşmalarının kayıtlarının bulunduğunu" öne sürdü.

Eski bakanlar hedefte Basın Sözcüsü, suikast girişimini bizzat organize edenin ise, eski Tarım Bakanı Sapar İklimov olduğunu iddia etti. Girişimle bağlantısı olan, eyleme doğrudan katılan ya da yardımcı olan 16 kişinin yakalandığını ifade eden Durdiyev, "bunlardan dördünün yabancı uyruklu ve kiralık katil olduğunu tespit ettiklerini" belirtti. Sözcü, yabancı uyruklu sanıkların Gürcü olduğunu da kaydetti. Türkmenistan'ın eski Ankara Büyükelçisi Nurmuhammet Hanamov'un, bundan bir ay önce "Devlet Başkanı Türkmenbaşı'na bir hediye hazırlıyorum" şeklinde bir ifade kullandığına dikkati çeken Durdiyev, "Rusya'da bazı siyasilerin bunları desteklediği belli" dedi. Eski Merkez Bankası Başkanı Hudayberdi Orazov'un bir telefon konuşmasının da ses kaydının bulunduğunu belirten sözcü Serdar Durdiyev, "Orazov'un, telefon konuşmasında Türkmenistan'a asker sokulması yönünde talepte bulunduğunu" söyledi. Bununla, Rus askerlerinin ülkeye konuşlandırılmasının kastedildiği sanılıyor. Durdiyev; eski Dışişleri Bakanı Boris Şıhmuradov'un Çek Cumhuriyeti'nde, eski bakan İklimov'un İsveç'te, eski Büyükelçi Nurmuhammet Hanamaov'un ise Almanya'da olduğunu da anlattı.

'Uyuşturucu müptelaları' Rusya'ya yönelik bu ağır suçlamanın ardından gözler Moskova'nın tepkisine çevrildi. Rus gazetelerinin, saldırganlar arasında Gürcülerin bulunmasını kullanmaya çalıştığı, olayı "adi" bir suç olarak gösterme çabası içinde olduğu gözleniyor. Pravda gazetesi, konuyla ilgili haberinde "16 Gürcü Uyuşturucu Müptelası, Niyazov'un Hayatına Kastetti" başlığını kullandı.

Temizlik harekâtı Batı yanlısı yayın organları ise, farklı senaryolar çizdiler. Geniş bir muhabir ağına sahip olan Eurasianet sitesine göre, "operasyon"un ardında, "memnuniyetsiz Türkmen güvenlik yetkilileri veya diğer yetkililer" bulunuyor olabilir. Siteye bilgi veren kaynak, "Bazı muhalif liderler, eylemin başarılı olması halinde hemen ülkeye dönmek için komşu ülkelere gelmişlerdi" diye konuştu. Eurasianet, Niyazov iktidarına yönelik muhalefetin giderek yoğunlaştığına, Şahmuradov gibi eski üst düzey yetkililerin açıkça Niyazov'a bayrak açtığına dikkat çekti. Sitede, "Başarısız suikast girişimi, Niyazov'u, devlet kademelerinde kapsamlı bir temizliğe yöneltecek. Bu, muhalefet için çok ağır bir darbe olacak" yorumu yapıldı. Burada da Soros! Eurasianet, konuyla ilgili ikinci haberinde ise daha "taraflı" bir tutum takındı. Bu haberin başlığı, "Suikast Girişimi, Niyazov'un Otoriter Politikalarına Tepki" biçimindeydi. Haberin biçimlendirilmesinde, Açık Toplum Enstitüsü'nün Türkmenistan Projesi Direktörü Erika Dailey'in yorumları etkili oldu. Dailey, "Bu şiddetli saldırı yasadışıdır ve kınanmalıdır. Ama aynı zamanda, baskıya yönelik aşırı bir tepki olarak değerlendirilmelidir. Yurttaşların sorunlarını ortaya koymaları için normal kanallar, on yıldır kesilmiş durumda. Hükümet politikalarını olumlu yönde etkilemek isteyen Türkmen vatandaşlar artık bıktı. Suikast girişimi, Niyazov politikalarının yol açtığı toplumsal alçalmanın bir ifadesi" diye konuştu. Açık Toplum Enstitüsü, uluslararası spekülatör George Soros tarafından kurulmuştu. Bu kuruluş, Yugoslavya'nın parçalanması ve Miloseviç'in devrilmesi gibi "operasyon"lara aktif katkı sağlamış olmakla tanınıyor. Soros'un suikast girişimi ile ilgili bu kadar açık bir tutum takınması, ilginç bulunuyor.

Enerji bağlantısı Haberde, Hazar havzası enerji kaynakları ile ilgili olarak da dikkat çekici değerlendirmelerde bulunuldu. Eurasianet, "Niyazov rejimi, Türkmenistan kaynaklarını Afganistan üzerinden Pakistan'a taşıyacak bir boru hattının inşa edilmesini sevinçle karşılamıştı. Ama bugüne dek hiçbir yatırımcı, bu projenin belirsizliklerini göğüslemeye gönüllü olmadı. Özel sektörün ilgisi olmadan, projenin gerçekleşmesi mümkün değil" diye yazdı.