İstanbul yazıları

İstanbul, halklar mozayiğini kültür alanında da koruyan bir kültür başkentidir. Halkların Türkçe dışındaki dillerdeki yayınları da, Türk diliyle kendi kaynakları konusundaki yazıları da daha çok bu kentte yayımlanır. Kevork Pamukçiyan (1923-1996), Ermeni kaynaklarından yaptığı araştırmalarla hem Türk hem de Ermeni tarih yazımına önemli katkıları olan bir yazar. 1956 yılından başlayarak 127 makale ve 1950'den başlayarak 370 ansiklopedi metni var. Aras Yayıncılık bu makale ve metinleri "Ermeni Kaynaklarından Tarihe Katkılar" üst başlığıyla dört ciltte topluyor. Bu dörtlünün ilk kitabı "İstanbul Yazıları" yayımlandı. Bu kitap İstanbul'daki Ermeni okulları, çeşmeleri kadar, İstanbul tarihiyle ilgili önemli bir kaynakça. Bunun için kitaptaki makalelerin başlıklarının kimilerine bir göz atmak yeterli: 18. yüzyıl İstanbul Tarihi Kronolojisi, İnciciyan'ın Boğaziçi Adlı Eseri ve Emirgan Hakkında Yazdıkları, Osmanlı döneminde İstanbul Depremleri, 1766 büyük İstanbul Depremi Hakkında Ermeni Harfli Türkçe Bir Destan, İstanbul'un en büyük sel felaketi, Ermeni kaynaklarına göre İstanbul'un Şiddetli kışları, 18. Yüzyılın sonlarında İstanbul Hanları, 1868'de mevcut İstanbul Hanları, Darphane Ne zamandan beri Topkapı Sarayı Dahilindedir, Orman Mektebinin Mazisi, 1893 Kolera Salgını ve 1894 Büyük depremi vb...

Yangınlar, depremler İstanbul kenti, yangınlar ve depremlerle yıkılmıştır yüzyıllardır. Sel sözcüğü de her yağmurda kullanılır. Ancak 1789 yılındaki bir yağmur "tufan" olarak nitelendirilmektedir. Bugünkü takvime göre 11 Ekim 1789, eski Ermeni takvimine göre 11 Ekim 1238 'deki bu sel olayı ile ilgili makale Venedik'te bir dergideki belgelere dayanmaktadır. Bu belgelerden birinin yazarı Çengelköy'deki bir değirmencidir. Pamukçiyan'a göre "eski Ermenice olmasına rağmen sade bir lisanla kaleme alınmıştır. Bazı Türkçe kelimeler de" kullanılan bu metnin çevirisinden bir bölümü örnekleyelim: "Ermenilerin 1238 yılı Ekim ayının 11'inde pazartesi günü sabahleyin İstanbul'da şiddetli yağmur yağdı. Şehirde ve köylerde büyük hasara yol açtı. Şafak sökerken, yıldırımlar ve gökgürültüleriyle, sular gökten çeşme gibi akmaya başladı. İnsanlar evden eve gidemediler.Yağmur suları bağlarda, bahçelerde yol geçitlerinde toplandı. Miktarı o kadar çoğaldı ki, sellerle beraber akıp gidemiyordu." Aras Yayıncılık, Pamukciyan'ın "Ermeni Harfli Türkçe Metinler" adlı kitabının aralık ayında; Zamanlar, mekânlar, İnsanlar'ın 2003 yılı Şubat'ında, bir tür "Türkiye Ermenileri Tarihinde Kim Kimdir" olan Biyografileriyle Ermenilerinse 2003 yılı Mayıs'ında yayımlanacağını bildiriyor. İstanbul'un geçmişini merak edenler için değişik ve önemli bir kaynak.