Hamile bir işçi gece çalıştırılamaz

SORU: Merhaba, eşim 4 aylık hamile ve çalıştığı şirket bünyesinde bazen gece vardiyalarında mecburen çalışmaktadır. Hatta üst müdürleri tarafından zorlanmaktadır. Bu konuyla ilgili şirketi mahkemeye verme gibi bir hakkımız bulunur mu ve tazminat talep edebilir miyiz? Bu konuda yardımlarınızı rica ederim.

CEVAP: İş Kanunu’na göre, gece, en geç saat 20.00’den başlayarak en erken saat 06.00’ya kadar geçen ve en fazla 11 saat süren dönem olarak tanımlanır. İş Kanunu, 69. maddesinde, herhangi bir ayrım yapılmadan işçilerin gece çalışmalarının 7.5 saati geçemeyeceği düzenlemiştir.

Mevzuat, ayrıca işçilerin sağlık durumlarının gece çalışmasına uygun olduğunun işe başlamadan önce sağlık raporu ile belgelenmesini, en geç 2 yılda 1 defa işveren tarafından periyodik sağlık kontrolünden geçirilmeleri istenir. Gece çalışması nedeniyle sağlığının bozulduğunu raporla belgeleyen işçiye işverenin, mümkünse gündüz postasında durumuna uygun bir iş vereceği de düzenlenmektedir.

Ayrıca, gece ve gündüz işletilen ve nöbetleşe işçi postaları kullanılan işlerde, bir çalışma haftası gece çalıştırılan işçilerin, ondan sonra gelen hafta gündüz çalıştırılmaları suretiyle postaların sıraya konabileceğini, gece ve gündüz postalarında iki haftalık nöbetleşme esasının uygulanabileceğini belirtir. Ancak, postası değiştirilecek işçi kesintisiz en az 11 saat dinlendirilmeden diğer postada çalıştırılamaz. Tüm bunlar, kadın erkek ayrımı gözetilmeden uygulanacak düzenlemelerdir.

Kadın işçilerle ilgili olarak ise “Kadın İşçilerin Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelik” bulunmaktadır. Bu yönetmeliğin amir hükmüne göre, kadın işçiler, hiçbir şekilde gece postasında 7.5 saatten fazla çalıştırılamaz. Kadın işçilerin gece postalarında çalıştırılabilmeleri için işe başlamadan önce işyeri hekimi, sağlık ocağı veya devlet hastanelerinden, çalışmalarına engel bir durumun olmadığına dair sağlık raporu alınması şarttır. Bu muayenelerin 6 ayda bir tekrarlanması gerekir. Aynı işyerinde çalışan karı kocanın aynı gece postasında çalışma isteklerinin, işverence, olanak oranında karşılanacağı da ilgili yönetmelikte yer almaktadır. Yönetmelik ayrıca, işverenleri gece postalarında çalıştıracakları kadın işçileri, sağlayacakları uygun araçlarla ikametgahlarına en yakın merkezden işyerine götürüp getirmekle yükümlü kılıyor.

Ancak, tüm bu sayılan hususlar, kadın işçinin hamile olması durumunda ortadan kalkmaktadır. Çünkü, kadın işçiler, gebe olduklarının doktor raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar, emziren kadın işçiler ise doğum tarihinden başlamak üzere altı ay süre ile gece postalarında çalıştırılamazlar. Emziren kadın işçilerde bu sürenin, ana ve çocuğun sağlığı açısından gerekli olduğunun işyeri hekimi, işyeri ortak sağlık birimi, bunların bulunmadığı yerlerde sırasıyla en yakın sağlık ocağı veya doktor raporuyla belgelenmesi halinde 1 yıla kadar uzatılır.

Dolayısıyla, hamile bir kadın işçinin gece çalıştırılması yasal düzenlemeye aykırıdır. Hamile olduğunuza dair doktor raporunuzu işverene vermeniz ve bu gerekçelerle de ilgili mevzuat gereği gece çalışma yapamayacağınızı işverene bildiren bir dilekçe ile belirtmeniz gerekmektedir. Buna rağmen, işveren sizi gece çalışma yapmaya zorlarsa, bu durumda, şikayetiniz halinde hakkında idari para cezası uygulanacaktır.