02 Mayıs 2021 00:09

Uzun COVID-19 ya da COVID-19’un uzun vadeli etkileri

koruyucu kıyafetler içinde bir sağlık çalışanı

Fotoğraf: Amarjeet Kumar Singh/AA

PAZAR

Paylaş

Günseli Bayram

Tüm yazıları

Pandemide birinci dalganın üçüncü tepesini yaşamaktayız ve önceki tepelere hiç benzemiyor. Tam kapanmanın ilk günlerinde yollarda, tatil beldelerinde ve büyük şehirlerde gözlenen yoğunluk endişe verici. Bu süreçte pandeminin getirdiği acil gündemlere odaklanılırken, uzun vadedeki etkilerine dair tartışmalar çoğunlukla ötelenmekte. Aslında bu mecburi öteleme, mevcut bilimsel çalışmaların ve verilerin yeni yeni ortaya çıkıyor olması ile de ilintili. Yazımızda “Uzun COVID-19” terimi COVID-19 geçiren bireylerin hastalık sonrasında yaşamaya devam ettikleri uzun süreli komplikasyonlara atıfla kullanılacaktır. COVID-19’un uzun vadeli etkilerini araştıran çalışmalardan geniş örneklem sayısına sahip biri, Nature dergisinde 22 Nisan 2021 tarihinde yayınlandı¹. Washington Üniversitesi’nden araştırmacılar federal bir veritabanında (ABD Gazi İlişkileri Bakanlığına [US Department of Veteran Affairs] ait bir veri tabanı ) 87000 COVID-19 geçirmiş birey ile 5 milyon kişilik bir kontrol grubunda hastalığın uzun vadeli etki ve sonuçlarını araştırdılar. Araştırmacılar hafif ve ağır COVID-19 vakalarının uzun vadeli etkilerini analiz ettiler. Çalışmadaki ağır COVID-19 vakaları hastanede tedavi gerektiren vakalardı. Bu veri setinde 73 bin 435 hafif, 13 bin 654 daha ağır COVID-19 vakası analiz edildi. Çalışmanın en büyük zayıflığı hasta grubuna dahil olan kadınların oranının düşük (yüzde 12) olması.

Hastalığı hafif geçirenlerin verileri, hasta olmayan 5 milyon kişilik kontrol grubu ile karşılaştırılırken; ağır geçiren grup mevsimsel grip geçirerek hastanede tedavi edilen benzer sayıdaki bir hasta grubu verileri ile karşılaştırıldı. Bu iki ağır hasta grubu da hastaneye yatış sonrasında en az otuz gün yaşamış kişilerden oluşmaktaydı. Hastalık sonrası 6 aylık takip verileri analiz edildi. Sonuçlar oldukça vurucu. COVID-19 sonrasında takip eden 6 ay içerisinde araştırmacılar ölüm riskinin genel popülasyona göre yaklaşık yüzde 60 daha fazla olduğunu ortaya koydular. Bu risk, ağır COVID-19’da mevsimsel gribi ağır geçiren hasta grubuna kıyasla yüzde 50 daha fazla olarak bulundu².

Pandeminin başlarından bugüne virüsün yol açtığı COVID-19 hastalığının tanımları da değişti. Bugün virüsün solunum sistemi virüsü olsa dahi yol açtığı hastalığın bir endotel hastalığı olduğu tanımı kabul edilmekte. Çalışma, virüsün neredeyse tüm organları ve sistemleri etkileyebildiğini gösterdi. Bunlar arasında solunum problemlerinden, kalp-damar sistemi rahatsızlıklarına; ağır vakalarda akut ve kronik böbrek hastalıklarına; baş ağrısı, hafıza sorunlarına; eklem ağrılarından kas zayıflığı ve yorgunluğa kadar birçok komplikasyon bulunmakta. Çalışma COVID-19’un uzun vadeli sonuçları ile uzunca bir süre daha karşı karşıya olduğumuzun altını çizmektedir. Bugünden başlayarak sağlık sistemlerinin, bu komplikasyonların tedavi olanakları bakımından güçlendirilmesi gerekliliğini göstermektedir.

1- Ziyad Al-Aly, Yan Xie, Benjamin Bowe. High-dimensional characterization of post-acute sequalae of COVID-19. Nature, 2021; DOI: 10.1038/s41586-021-03553-9

2- Washington University School of Medicine. "Among COVID-19 survivors, an increased risk of death, serious illness: Major study details numerous long-term effects of COVID-19, pointing to massive health burden." ScienceDaily. ScienceDaily, 22 April 2021. <www.sciencedaily.com/releases/2021/04/210422123603.htm>.

YAZARIN DİĞER YAZILARI