25 Ocak 2021 00:00

Basın İlan Kurumunun ilan ahlakı

Basın İlan Kurumu logosu

Basın İlan Kurumu logosu

Paylaş

İlan hakkı Basın İlan Kurumu (BİK) tarafından 18 Eylül 2019’da durdurulan Evrensel, yaklaşık 500 gündür resmi ilan alamıyor. BİK, bununla da yetinmeyip Evrensel’e, ‘Basın Ahlak Esasları’nı ihlal ettiğini öne sürerek, 2019’da 25 gün, 2020’de 65 gün, 2021’in ilk ayında da 3 gün, yani toplam 93 gün ilan kesme cezası verdi.

Peki, Basın İlan Kurumu neydi aslında?

BİK; Menderes’in liderliğindeki Demokrat Partinin (DP) ağır sansür döneminin ardından, basını desteklemek için kurulmuş bir yapıydı. 1961 yılında yasalaşan 195 sayılı ‘Basın İlan Kurumu Teşkiline Dair Kanun’un 32. maddesi de şöyle diyor: “Resmî ilânlar, fikir ve içtihat farkı aranmaksızın 34’üncü madde mucibince vasıfları tesbit edilecek olan mevkûtelere Basın İlân Kurumu Genel Kurulunun tespit edeceği esaslar dahilinde dağıtılır.”

AKP iktidarı döneminde bu hüküm tamamen ihlal edildi.

6 Ağustos 2018 günü Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın imzasıyla Resmi Gazete’de yayımlanan kararname ile Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığının yetkilerine, Basın İlan Kurumunu denetlemesinin de eklenmesiyle artık iktidara tam bağımlı bir yapıyla karşı karşıyayız.

BİK’in sonraki kararları da bunu teyit etti. Örneğin CHP Grup Başkan Vekili Özgür Özel’in, Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altun’un Kuzguncuk’taki ikametinin yanındaki vakıf arazisine işlem yapmasına tepki gösterdiği açıklamasının yer aldığı 16 Nisan 2020 tarihli haberimiz nedeniyle Evrensel’e 5 günlük ilan kesme cezası verildi. Evrensel, 2021’i de aynı konuda bir başka ilan cezası ile karşıladı. Cumhuriyet muhabirlerinin, Altun’un konutuna dair haberleri nedeniyle ifadeye çağrıldıklarını haber yaptığımız için 3 gün ilan cezası aldık.

Her iki ceza da, BİK’in Basın Ahlak Esaslarına dayandırıldı. Türkiye Gazeteciler Cemiyetinin, Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesi’nin ‘Gazetecinin sorumluluğu’ başlıklı bölümünden bir alıntı ile devam edelim: “Gazeteci; basın özgürlüğünü, halkın doğru haber alma, bilgi edinme hakkı adına dürüstçe kullanır. Bu amaçla her türlü sansür ve otosansürle mücadele eder. Gazeteci, önce halka ve gerçeğe karşı sorumludur. Bu sorumluluk kamu otoriteleri ve işverenine olan sorumluluklarından önce gelir.”

Gazeteciliğin evrensel ilkeleri bağlamındaki etik standartlara dair metinlerin ortak paydasıdır bu. Biz bu ölçüyü muhatap alırız. Eğer bir iktidar aygıtı, bir etik kurul yetkisi varmış gibi davranmaya kalkarsa, ortaya türlü bahanelerle mahkeme gibi işleyen, hatta mahkemelerin dava açmadığı haber ve yazılar için dahi yargılama yaparak cezalar kesen bir kurum çıkar. Bugün yaşanan budur. 

Bazı verilerle devam edelim.

Basın İlan Kurumunun tirajı 50 binin altındaki gazetelere ait 2020 yılı aralık ayı ilan tablosundan bazı veriler şöyle:

• Cumhuriyet 42 bin 95.74 TL
• Birgün 50 bin 265.60 TL
• Doğru Haber 199 bin 869.00 TL

Evrensel ilanı durdurulduğu için onun karşısında ‘0’ var.

Bir önceki ay, yani kasım-2020 ilan dağıtım tablosu da şöyle:

• Cumhuriyet: 132 bin 107.00
• Birgün: 115 bin 328.00
• Doğru Haber: 398 bin 846.52

2020’nin son ayında Doğru Haber’in resmi ilan geliri Cumhuriyet ve Birgün’ün iki katından fazla. Bir önceki ayda da Doğru Haber’in resmi ilan geliri Cumhuriyet ve Birgün’ün toplam ilan gelirinin çok üstünde.

Doğru Haber, HÜDA PAR’a yakınlığı ile biliniyor.  

Hatırlanacağı gibi kısa bir süre önce HÜDA PAR Genel Başkanı, Saray’da Cumhurbaşkanı ile görüşmüştü. Bu görüşmeye dair haber, Doğru Haber’de 16.12.2020 tarihinde, büyük bir fotoğrafla birlikte şu ifadelerle yer aldı: ‘HÜDA PAR: Genel Başkanımız Sağlam, Cumhurbaşkanı Erdoğan ile görüştü.’ Haberde, “Verimli bir görüşme oldu.” denilirken, Cumhurbaşkanlığı sosyal medya hesabından yapılan paylaşıma da yer verilmiş: “Cumhurbaşkanı @RTErdogan, Hür Dava Partisi (HÜDA PAR) Genel Başkanı İshak Sağlam’ı Cumhurbaşkanlığı Külliyesinde kabul etti.”

HÜDA PAR, HDP’nin güçlü bir desteğe sahip olduğu bölge illerinde iktidarın umut bağladığı bir parti. 24 Haziran 2018’deki cumhurbaşkanlığı seçiminde Erdoğan’ı destekleyen HÜDA PAR, 31 Mart 2019 yerel seçimlerine ise, ekonomik nedenleri gerekçe göstererek katılmamıştı. Herkes bunu iktidara destek olarak okudu.

HÜDA PAR’a yakınlığı ile bilinen Doğru Haber’in, Cumhuriyet ve Birgün’ün toplam ilan gelirinin iki katından fazla ilan gelirine sahip olmasının “ahlaki” gerekçelerini merak edenler varsa, bu ilişkiye baksın. Basit bir ahlaki gerekçeyi hatırlatarak bağlayalım: Bu ülkede vergi veren her yurttaş, okuduğu gazetenin ilan desteği almasını da hak eder. İktidarı desteklemeyen yurttaşlar da. BİK, Evrensel’e ilan ambargosu ile kuruluş gerekçelerini inkar ederek suç işliyor. Her kararı ve cezası için itiraz edip davalar açtık.

Okurlarımız BİK’in bu ambargosunu protesto ederek gazetelerine dayanışma ilanları ile sahip çıkıyorlar. Bu sahiplenme bize yalnız olmadığımızı hissettiriyor ve güç veriyor.

Birlikte başaracağız!

YAZARIN DİĞER YAZILARI
Sefer Selvi Karikatürleri
Evrensel Gazetesi Birinci Sayfa
Evrensel Ege Sayfaları
EVRENSEL EGE

Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...