19 Eylül 2020 00:30

Internet’i arşivlemek

Fotoğraf: Jason "Textfiles" Scott/flickr (CC BY 2.0)

Paylaş

İsmail Gökhan Bayram

Tüm yazıları

Wayback Machine, dijital bir kütüphane olan Internet Archive tarafından 2001’de kurulan ve webdeki sayfaların çeşitli tarihlerdeki içeriklerini ve görünümlerini arşivleyen bir servis. Bugüne dek 463 milyar web sayfasını arşive eklemiş olan bu servis sayesinde webin gündelik kaosu içinde bir şekilde değişen, silinen veyahut da kaybolan içerikler arşivlenip korunabiliyor. Wayback Machine bir yandan kendi web crawlerı ile gezdiği sayfaları otomatik arşivlerken diğer yandan da kullanıcıların istedikleri içerikleri de arşivlemesine izin veriyor. Cloudflare ise webin altyapısında yer alan, web sitelerine güvenlik ve içerik dağıtımı hizmeti sunan bir servis. Bir web sitesinin sunucusundaki içeriği farklı farklı ülkelerdeki yüzlerce sunucusuna bellekleyip, bir kullanıcı bu içerikleri talep ettiğinde asli sunucu yerine Cloudflare’in talepte bulunan kullanıcıya en yakın sunucuları üzerinden içeriği servis ederek hem asli sunucu üzerindeki yükü azaltan hem de gelebilecek DDoS saldırılarında arada durarak kalkan görevi gören bir servis. Tüm web siteleri ve web tabanlı uygulamaların yüzde 10’dan fazlasını Cloudflare kullanıyor.

Şimdi bu iki servis hem daha güçlü bir arşiv hem de sırtını Cloudflare’e yaslayan sayfaların daha erişilebilir olması için güçlerini birleştiriyor. Cloudflare’in Wayback Machine’in geçici bir versiyonunu andıran “Always On” adlı bir seçeneği var. Eğer bu seçenek siteniz için aktif ise sunucunuza ulaşılamadığı durumlarda Cloudflare ilgili sayfanın en son ön belleklenmiş sürümünü servis ediyor. Şimdi Cloudflare, Always On’u Wayback Machine’in 20 yıldır webi arşivleyen devasa altyapısına dayanacak şekilde yeniliyor. Always On seçeneği açık olan Cloudflare kullanıcılarının sitelerindeki sayfalar otomatik olarak Wayback Machine ile arşivlenecek. Sayfanın sunucu arızası vb. sebeplerle gösterilememesi halinde ise kullanıcılar sayfanın Wayback Machine’de arşivlenmiş haline yönlendirilecek. Bu günlük olarak arşive 1 milyar civarında sayfa eklenmesi demek.

İlk bakışta çok önemli değilmiş gibi görünen bu gelişmenin pratikte başka alanlarda ciddi etkileri olacak. Nasıl mı? Ülkemizde her yıl çok sayıda sayfa, site, haber, içerik vb. çeşitli nedenlerle sansüre uğruyor. Siteler çoğu durumda sansüre uğrayan içerikleri yayından kaldırmak zorunda kalıyor. Zaten Internet sansür yasasında yapılan son değişikliklerle de yasadaki tüm “Erişimin engellenmesi” ibareleri “İçeriğin çıkarılmasına ve/veya erişimin engellenmesi” şeklinde değiştirildi. Nelerin yayından kaldırıldığı ya da engellendiği konusunda bir fikir edinmek için Engelliweb’in Twitter hesabına göz atmak yeterli. Engelliweb’in listelediği cinsten engelleme/içerik çıkartmaların önümüzdeki günlerde artarak süreceğini öngörmek için kahin olmaya gerek yok. Sıradan okurun risk altındaki makaleleri Wayback Machine ya da Archive Today gibi sitelerde arşivlemesi önemli ancak Cloudflare ile Wayback Machine’in iş birliği web sitesi yöneticilerine tüm makaleleri otomatik olarak arşive almak ve daha erişilebilir kılmak için ciddi bir olanak sunuyor.

YAZARIN DİĞER YAZILARI