Kanser tedavisini güçlendiren bakteriler

Mikrobiyomumuz, yani vücudumuzda birlikte yaşadığımız mikroorganizmalar üzerine bugün birçok çalışma yapılıyor. Mikrobiyomumuz tıpkı vücudumuz gibi dinamik bir yapıda. Beslenme alışkanlıklarımız, hastalık geçmişimiz, çevremiz, genetik yapımız vb. mikrobiyomumuzu da değiştirmekte. Aslında herkesin mikrobiyomu kendine dersek çok da yanlış olmayabilir. Mikrobiyom analizleri, yani vücudumuzda bizimle ortak yaşam süren mikroorganizmaların genetik analizleri son yılların sıcak araştırma konularından. Bunun yanı sıra bu mikroorganizmaların varlığı ya da yokluğu ya da farklı çeşitleri ile ilişkilendirilen çeşitli hastalıklar üzerine de pek çok araştırma bulunuyor. Örneğin HPV (İnsan papilloma virüsü) ağız-yutak kanserlerinin yaklaşık yüzde 70’i, anal kanserlerin yüzde 90’ı ve invasiv rahim ağzı kanserlerinin tamamıyla ilişkilendirilmiştir. Ancak HPV’nin vücuttaki varlığı tek başına kansere sebep olmak için yeterli değildir. Son çalışmalar, invasiv rahim ağzı kanseri hastaları ile sağlıklı bireylerin mikrobiyomları karşılaştırıldığında, kanserli hastalarda mikrobiyom çeşitliliğinin arttığını, Lactobacillus türlerinin miktarı azalırken, Fusobacterium türlerinin arttığını göstermektedir1. 

Ancak burada şöyle bir parantez açmakta fayda var. Konu mikrobiyom olduğunda nedensellik ilişkisinin net olarak kurulamadığı birçok durum da bulunuyor. Bir mikroorganizmanın yokluğu mu o hastalığa neden oluyor yoksa hastalık durumu mu mikroorganizmanın o organda yaşamasına olanak tanımıyor sorusunun net olarak henüz bilinmediği durumlar da mevcut. Bu alandaki bilimsel bilgimiz yapılan çalışmalarla her geçen gün artıyor. Mikrobiyom disbiyozunun (Mikrobiyomda hastalıklara neden olan dengesizlik durumu için kullanılan bir terimdir) hem sağlık üzerinde, hem kanserin ilerleyişinde, hem de vücudun kanser tedavilerine cevabında önemli etkileri bulunmaktadır. 

Geçtiğimiz hafta Science dergisinde2 yayımlanan yeni bir araştırma bireylerin kanser immünoterapisine farklı cevaplarının arkasındaki mikrobiyoma dair bir mekanizmayı açığa çıkardı. Çalışma özel bir mikrobiyal terapi ile kanser immünoterapisi birlikte uygulandıklarında terapi başarısının arttığını deneysel olarak gösterdi3. Araştırmada melanoma, idrar kesesi ve kolorektal kanser hücreleri ile steril fareler kullanıldı. Araştırmacılar öncelikle immünoterapi uygulandığında kolorektal kanserlerle ilişkilendirilen bakteri türlerini tanımladılar. Bu üç bakteri Bifidobacterium pseudolongum, Lactobacillus johnsonii ve Olsenella türü idi. Bu bakterileri, steril (mikroorganizmasız) ve tümörlü farelere özel bir immünoterapi ilacı ile birlikte verdiklerinde, tümörlerin hızla küçüldüğünü gösterdiler. Bakterilerin verilmediği kontrol grubunda ise tümörlerin küçülmediği gösterildi. Araştırmacılar Bifidobacterium pseudolongum’un inosin adı verilen küçük bir molekül salgıladığını ve bu molekülün bağışıklık hücrelerimizden antitümör T-hücreleriyle doğrudan etkileşerek immünoterapiye yardım ettiğini ve etkisini arttırdığını gösterdiler. Araştırmacılar bu çalışmada farelerde tanımlanan bakterilerin insanda da çeşitli kanserlerde benzer şekilde görüldüğünü vurguluyor.  

Bu tür çalışmalar, farklı bireylerde immünoterapinin olası sonuçlarını tahmin etmek bakımından oldukça önemli. Aynı zamanda immünoterapiye cevap vermeyen kimi bireylerde immünoterapi etkinliğini arttıracak bir eş tedavi alternatifi olarak da oldukça değerli. Araştırmanın insanlardaki olası sonuçlarını merakla bekliyor olacağız.

1-  Lin, D., Kouzy, R., Abi Jaoude, J., Noticewala, S. S., Delgado Medrano, A. Y., Klopp, A. H., Taniguchi, C. M., & Colbert, L. E. (2020). Microbiome factors in HPV-driven carcinogenesis and cancers. PLoS pathogens, 16(6), e1008524. https://doi.org/10.1371/journal.ppat.1008524
2-  Lukas F. Mager, Regula Burkhard, Nicola Pett, Noah C. A. Cooke, Kirsty Brown, Hena Ramay, Seungil Paik, John Stagg, Ryan A. Groves, Marco Gallo, Ian A. Lewis, Markus B. Geuking, Kathy D. McCoy (2020). Microbiome-derived inosine modulates response to checkpoint inhibitor immunotherapy. Science; eabc3421 DOI: 10.1126/science.abc3421
3-  University of Calgary. "Researchers discover the microbiome's role in attacking cancerous tumors." ScienceDaily. ScienceDaily, 13 August 2020. <www.sciencedaily.com/releases/2020/08/200813144920.htm>.