14 Ocak 2017 01:00

Elektronik şahıslar

Fotoğraf: Envato

Paylaş

İsmail Gökhan Bayram

Tüm yazıları

Bir Avrupa Parlamentosu komitesi, robotlara “elektronik şahıs” sıfatı verip yasal statülerini tanımlayan ve temel olarak Asimov’un üç robot yasasını öneren bir rapor taslağını[0] onayladı.

Taslağa geçmeden önce Asimov’un üç robot yasasını hatırlatalım:

1- Bir robot, bir insana zarar veremez ya da pasif kalmak suretiyle zarar görmesine izin veremez.

2- Bir robot, birinci yasa ile çelişmediği sürece bir insanın emirlerine uymak zorundadır.

3- Bir robot, birinci ve ikinci yasa ile çelişmediği sürece varlığını korumak zorundadır.

Asimov daha sonrasında sıfırıncı yasayı ve ilk üç yasaya sıfırıncı yasa ile çelişmemem şartını koymak zorunda kalır:

0- Bir robot, insanlığa zarar veremez ya da pasif kalmak suretiyle insanlığın zarar görmesine izin veremez.

22 sayfalık rapor “zeki robot” kavramını tanımlayıp robotların yasal statülerinden robot etiğine, AB bünyesinde bir “Robotik ve Yapay Zeka Ajansı” kurulmasından fikri mülkiyet tartışmalarına epeyce bir konuya değiniyor. Bu alanın yasal zemininin ve etiğinin bu düzeyde tartışılıyor olması oldukça önemli. Ancak Asimovvari önerilerde bulunan raporun yazarının Asimov’u yeterince kavrayamadığı da ortada. Asimov’un neredeyse her hikayesinde ya üç robot yasası bir şekilde ihlal edilir ya da üç robot yasasına rağmen insanlığın beklentisinin tersine bir durum gelişir. Böyle bir tablo da muhtemelen robot yasası koyucularını ya Philip K. Dick’in Androidler Elektrikli Koyun Düşler mi?’sindeki gibi en ağır işlerin programlanmış yaşam süresine sahip robotlara yaptırıldığı, ‘kaçak’ robotların avlandığı bir düzene ya da William Gibson’ın Neuromancer’ındaki gibi yapay zekaların Turing kilitleri ile kontrol altında tutulduğu, Turing polislerinin korsan yapay zekaları avladığı bir düzene getirir.

Golem hikayesinden Mary Shelly’nin Frankenstein’ına, Karel Èapek’in robotundan William Gibson’ın Neuromancer’ına yapılagelen bu tartışma nasıl sonuçlanır bugünden bilmek mümkün değil. Ancak mevcut teknolojinin ulaştığı noktada deneyimlerinden öğrenebilen, kendini farklı içeriklere adapte edebilen, düşünebilen, hissedebilen, soyutlayabilen ve tabii ki hata yapabilen elektronik şahıslar öyle çok uzak bir gelecek değil. Bu elektronik şahıslarla insanlığın nasıl bir ilişki kuracağını birlikte göreceğiz.

[0] https://goo.gl/cGjZ6C