AB-ABD ticaret anlaşmasında kim kazandı, kim kaybetti?

Köln — ABD Başkanı Donald Trump ve Avrupa Birliği (AB) Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen arasında geçtiğimiz pazar günü İskoçya’nın Turnberry kentinde imzalanan ABD-AB Gümrük Anlaşması, AB ülkelerinde tartışmalara yol açtı. Fransa ve Macaristan, “teslimiyet” olarak niteledikleri anlaşmaya tepki gösterdi. Genel yorumlar, anlaşmanın AB içinde Almanya lehine olduğu yönünde. Toplamda ise en kazançlı çıkanın ABD olduğu görülebiliyor.

Trump’ın 1 Ağustos’a kadar süre verdiği anlaşmanın bundan önce imzalanması bir rahatlamaya yol açsa da anlaşmanın içeriğinin asıl olarak ABD’ye yaradığı açık:

• Cuma günü yürürlüğe girmesi planlanan anlaşmaya göre; ABD, pek çok ithalat ürününe yüzde 15’lik tek tip gümrük vergisi uygulayacak. Yani AB’den ABD’ye yapılan ihracata uygulanan yüzde 10’luk temel gümrük vergisi yüzde 50 artmış oldu.
• Otomobilde de gümrük vergisi oranı yüzde 15 olarak belirlendi. Avrupa otomotiv endüstrisine nisan ayından bu yana yüzde 27.5’lik tarife uygulanıyordu. Nisan ayından önce ise bu oran yüzde 2.5’ti.
• Yüzde 15’lik gümrük vergisinin ilaç ve yarı iletkenler için de geçerli olacağı tahmin ediliyor. İlaç sektörü daha önce gümrük vergilerinden muaf tutuluyordu. Anlaşmada bu konuda kesin bir oran belirtilmiyor ancak Trump’ın yakında bunu açıklaması bekleniyor. Yeni kazanımlar elde etmek için daha yüksek bir oranla pazarlık masasına oturması mümkün.
• Çelik ve alüminyum için daha önce ilan edilen yüzde 50 gümrük vergisi de şimdilik geçerli olmaya devam edecek. Anlaşma sonrası eleştirileri yanıtlayan Von der Leyen, çelik ve alüminyuma yönelik ağır gümrük vergilerinin sınırlandırılacağını ve yerine bir kota sisteminin getirileceğini ileri sürdü.
• Öte yandan AB’den ABD’ye ihraç edilecek uçak parçaları, bazı tarım ürünleri, bazı kimyasallar ve yarı iletkenlerden vergi alınmayacak.
• Anlaşmayla birlikte AB, ABD’den üç yılda 750 milyar dolar değerinde enerji ithal etmeyi ve ABD’ye 600 milyar dolar daha yatırım yapmayı kabul etti. Von der Leyen de AB’nin gelecekte Rus gazını giderek artan bir şekilde ABD gazı ile ikame edeceğini söyledi. 
• Trump, Avrupa ülkelerinin “büyük miktarlarda” silah ve teçhizat satın alacağını da söyledi.

Gümrük vergilerinin hem artması hem de kapsamının genişlemesi göz önüne alındığında anlaşmadan ABD’nin kârlı, AB’nin ise zararlı çıktığı görülüyor.

Almanya ve AB ekonomileri küçülecek

Kiel Dünya Ekonomisi Enstitüsü (IfW) tarafından Handelsblatt için yapılan hesaplamalarda, ABD’nin yeni gümrük tarifelerinin AB ekonomisi için olumsuz sonuçlar doğurması bekleniyor. Ekonomistler, Almanya’nın gayrisafi yurt içi hasılasının bir yıl içinde yüzde 0.15 oranında düşmesini bekliyor. AB için ise bu oran yüzde 0.1 olarak tahmin edildi.

Almanya ve Fransa arasında tartışma

Otomotivdeki yeni tarife oranının en çok Almanya’nın işine yarayacağı yazılmaya başladı. Öte yandan salı günü Berliner Zeitung’da yer alan haberde, Almanya ile Fransa arasında, ABD ile yapılan anlaşmaya dair tartışma yaşandığı ifade edildi.

Fransa Başbakan François Bayrou, anlaşmanın “Avrupa için kara bir gün” olduğunu ifade ederek, “Değerlerini ve çıkarlarını savunmak isteyen özgür ülkelerin ittifakı olan AB’nin ABD karşısında boyun eğmeye karar vermesi utanç vericidir” dedi. Fransa’daki muhalefet partilerinden de anlaşmaya sert tepkiler geldi. Almanya Başbakanı Friedrich Merz ise ilk günden itibaren anlaşmadan övgüyle söz ediyor. 

Konunun Fransa Cumhurbaşkanı Macron’un geçen hafta Berlin’e yaptığı ziyaret sırasında da gündeme geldiği, Merz’in Macron’a güvenceler verdiği ileri sürüldü. Ancak anlaşmaya bakılırsa bunun dikkate alınmadığı anlaşılıyor.

Macaristan’ın da anlaşmadan rahatsız olduğu biliniyor. Fakat bu iki ülkenin anlaşmayı veto edip etmeyeceği belirsiz. Zira Trump’ın bundan daha kötü bir anlaşma dayatabileceğinden endişe ediliyor.

Çin’le daha fazla yakınlaşmayı önleme hamlesi

ABD’nin AB ile vardığı anlaşma, Japonya ile geçen hafta imzaladığı anlaşmaya benziyor; onda da yüzde 15’te uzlaşılmıştı.

ABD’nin daha önce talep ettiğinden daha düşük oranları AB ve Japonya’ya dayatması, aynı zamanda bu ülkelerin Çin’le daha fazla yakınlaşmasını engellemeye yönelik bir hamle olarak görülebilir. Buna rağmen ABD, önemli rakiplerine karşı ekonomik olarak belli avantajlar elde etmiş görünüyor.

Alman sermayesinde farklı görüşler var

Alman sermayesinin bir kısmı anlaşmaya eleştirel yaklaştı. Alman Sanayi Birliği (BDI) Uzmanı Wolfgang Niedermark, “Yüzde 15’lik tarifenin bile ihracata yönelik Alman sanayisi üzerinde muazzam bir olumsuz etkisi olacaktır” dedi. Alman Kimya Endüstrisi Birliği (VCI) de “Hayal kırıklığına uğradığını” açıkladı. Genel Müdür Wolfgang Grosse Entrup “Kasırga bekleyenler fırtınaya şükredecek” ifadelerini kullandı.

Alman Otomotiv Endüstrisi Birliği (VDA) Başkanı Hildegard Müller ise anlaşmayı “Temelde iyi bir gelişme” olarak değerlendirdi. VDA’ya göre Almanya geçen yıl ABD’ye yaklaşık 450 bin araç ihraç etti. Aynı zamanda Alman üreticiler ABD’de 844 binden fazla araç üretti ve bunların yaklaşık yarısı tüm dünyaya ihraç edildi.