Reuters 2025 Dijital Haber Raporu yayımlandı: Yapay zeka hem fırsat hem de tehdit

Oxford Üniversitesi Reuters Enstitüsü tarafından her yıl yayımlanan Dijital Haber Raporu, bu yıl Nic Newman imzasıyla yayımlandı. Dünya genelinde yaşanan derin siyasi ve ekonomik belirsizlikler, değişen jeopolitik ittifaklar, iklim krizi ve çatışmaların gölgesinde yayımlanan raporda, kanıta dayalı ve analitik gazeteciliğin güçlenmesi beklenirken, geleneksel haber kaynaklarıyla kamuoyu arasındaki bağın zayıfladığı işaret edildi. Reuters 2025 Dijital Haber Raporu, birçok ülkede geleneksel medyanın düşen etkileşim, azalan güven ve dijital aboneliklerdeki durgunlukla mücadele ettiğini ortaya koydu.

Sosyal medya ve alternatif haber kaynakları yükselişte

Rapora göre, haber tüketiminde sosyal medya ve video platformlarına hızlı bir kayış yaşanıyor. Özellikle ABD'de Donald Trump'ın yeniden başkan olmasıyla birlikte, popülist siyasetçiler geleneksel medyayı atlayarak doğrudan taraftar kitlesine ulaşmayı tercih ediyor.

• ABD'de sosyal medyadan haber alma oranı %6 artarken, geleneksel kaynaklarda bir yükseliş gözlenmedi.

• Joe Rogan gibi podcastçiler, özellikle genç erkekler arasında haber ve yorum kaynağı olarak öne çıkıyor.

• Fransa'da genç haber içerik üreticisi Hugo Travers (HugoDécrypte), 35 yaş altı nüfusun %22'sine YouTube ve TikTok üzerinden ulaşıyor.

• TikTok, haber kaynağı olarak en hızlı büyüyen platform oldu. Tayland'da kullanıcıların %49'u, Malezya'da ise %40'ı TikTok'tan haber alıyor.

Yapay zeka ve chatbotlar haber dünyasını dönüştürüyor

Bu yıl ilk kez incelenen yapay zeka (AI) ve chatbotlar, haber endüstrisi için hem fırsatlar hem de tehditler barındırıyor.

• AI haber özetleri ve chatbotlar, özellikle 25 yaş altı kullanıcılar arasında popülerleşiyor (%15).

• Kullanıcılar, AI'nın haberleri daha erişilebilir hale getirebileceğini düşünüyor:

  • %27 haber özetleme,

  • %24 farklı dillere çeviri,

  • %21 kişiselleştirilmiş içerik önerileri için kullandığını ifade ediyor.

• Ancak AI'nın haberlerde kullanımına şüpheyle yaklaşanlar da var. Katılımcılar, AI'nın haberleri daha ucuz (%29) ve güncel (%16) hale getirebileceğini ancak daha az şeffaf (-%8), doğru (-%8) ve güvenilir (-%18) yapabileceğini düşünüyor.

Güven ve yanlış bilgi endişesi devam ediyor

• Katılımcıların %58'i, çevrimiçi haberlerde doğru ile yanlışı ayırt etmekte zorlandıklarını belirtiyor.

• En yüksek endişe Afrika (%73) ve ABD'de (%73), en düşük Batı Avrupa'da (%46).

• Yanlış bilginin kaynağı olarak en çok influencer'lar (%47) ve siyasetçiler (%47) gösteriliyor.

Dijital aboneliklerde durgunluk

• 20 zengin ülkede çevrimiçi haber için ödeme yapanların oranı %18'de sabit kaldı.

• Norveç (%42) ve İsveç (%31) en yüksek abonelik oranına sahipken, Hırvatistan (%6) ve Sırbistan (%7) en düşük seviyede.

Her ne kadar sosyal medya ve AI dönüşümü hızla ilerlese de, güvenilir haber kaynakları, kullanıcıların doğruluk kontrolü için başvurduğu ilk kaynak olmayı sürdürüyor. Özellikle gençler, sosyal medya ve chatbotları kullanırken, kamu yayıncıları ve köklü medya kuruluşlarına olan güvenlerini koruyor. Rapor, dünya genelindeki bu değişimlerin ülkelere göre farklılık gösterdiğini vurguluyor. 

Türkiye'de basın özgürlüğü ve muhalefete yönelik baskılar artıyor

Reuters 2025 Dijital Haber Raporu, Türkiye’de siyasi gerilimlerin tırmandığı, basın özgürlüğünün ciddi tehditlerle karşı karşıya kaldığı bir dönemde hazırlandı. Muhalefetin önde gelen isimlerinin tutuklanmasıyla başlayan protestolar, hükümetin medya ve ifade özgürlüğüne yönelik sert müdahalelerine raporda yer veriliyor.

İmamoğlu'nun tutuklanması ve protestolar

Mart 2025’te İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun yolsuzluk iddialarıyla gözaltına alınması ve İstanbul Üniversitesi’nin diplomasını iptal etmesi, Türkiye’de son 10 yılın en büyük hükümet karşıtı protestolarına sahne oldu. Bu süreçte medya ve sosya medya üzerindeki baskıların artığı belirtilen raporda şu örneklere yer verildi:

• RTÜK, protestoları canlı yayınlayan Halk TV, Tele 1 ve Sözcü TV’ye yayın yasağı ve para cezaları verdi.

• BBC muhabiri Mark Lowen, "kamu düzenine tehdit" iddiasıyla sınır dışı edildi.

• İsveçli muhabir Joakim Medin, "Cumhurbaşkanı’na hakaret" ve "terör örgütü üyeliği" suçlamalarıyla tutuklandı.

• Meta (Facebook), Türkiye hükümeti tarafından ağır bir cezaya çarptırılırken, X (Twitter), 700’den fazla hesabın engellenmesi kararına itiraz etti. Ekrem İmamoğlu başta olmak üzere çok sayıda medya kurumunun, gençlik ve kadın örgütü ile politikacının X hesaplarının erişime engellendiği bilgisi raporda yer almadı.

• 2024’te en az 10 gazeteci tutuklandı, 57’si gözaltına alındı.

• 30’dan fazla gazeteci, "kamu görevlisine hakaret", "yanlış bilgi yayma" ve "terör örgütü propagandası" gibi suçlamalarla yargılandı.

• Cumhurbaşkanı’na hakaret davaları (TCK 299), Erdoğan döneminde 250’den fazla gazeteciye açıldı; 77’si hapis veya para cezası aldı.

• Açık Radyo, "Ermeni soykırımı" ifadesi nedeniyle yayın lisansını kaybederek online yayına geçmek zorunda kaldı.

• Gazete Duvar, Google algoritma değişiklikleri nedeniyle finansal sıkıntılar yaşaması sonrasında yayın hayatına son verdi.

Uluslararası tepkiler ve insan hakları endişeleri

• 19 uluslararası insan hakları örgütü, AB’yi Türkiye’deki ifade özgürlüğü ve gazetecilerin hakları konusunda harekete geçmeye çağırdı.

• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde (AİHM), Türkiye 21.600 davayla en fazla bekleyen dosyaya sahip ülke konumunda.

• Freedom House, Türkiye’yi son 10 yılda özgürlüklerin en çok gerilediği 10 ülke arasında gösterdi.

Kısacası rapor, Türkiye’de muhalefetin susturulması, gazetecilerin hedef alınması ve sosyal medya erişiminin kısıtlanmasının, demokratik haklar açısından ciddi bir gerilemeye işaret ettiğini ortaya koydu. 

Sosyal medyada en büyük haber kaynağı Instagram

Reuters raporuna göre Türkiye'de kullanıcılar sosyal medyada habere ulaşmak için en çok Instagram'ı tercih ediyor (%40). Instagram'ı Youtube (%35), Whatsapp (%23), X (%23), Facebook (%22) ve TikTok (%11) takip ediyor.

Raporda geçen yıla kıyasla yapılan karşılaştırma, zaman zaman gündeme gelen "X'ten kaçış" süreçlerine rağmen habere ulaşmakta X'i kullananların oranında 1 puan artış olduğunu gösteriyor. Geçen yıla göre düşüş yaşayan platformlar ise Youtube, WhatsApp ve Facbook.