16 Mart 2013 14:09

Meksika’nın Coca-Colanizasyonu

Dünyada en çok asitli içeceğin tüketildiği ülke Meksika, Meksika’da en çok tüketildiği bölge ise obezite ile yetersiz beslenmenin birlikte görüldüğü Chiapas eyaleti.Nüfusunun yüzde 70’i fazla kilolu, yüzde 30’u obez olan, şeker hastalığının birinci ölüm nedeni olduğu ü

Meksika’nın Coca-Colanizasyonu
Paylaş
Maria Verza

Nüfusunun yüzde 70’i fazla kilolu, yüzde 30’u obez olan, şeker hastalığının birinci ölüm nedeni olduğu ülkede sağlık sistemi, önlem alınmazsa 2020 yılında iflas edecek, diye uyarıyor uzmanlar.   Los Altos de Chiapas’da, sıradağlarla çevrili San Cristobal de las Casas’da festival günü. Etkinliklerin merkez üssü, San Pedro Chenalho Okulu’nun çok amaçlı salona dönüştürülmüş geniş spor salonu. Hangi topluluğun hangi etkinliği olursa olsun farketmiyor, sahne hep aynı. Kapıya yığılmış Coca Cola kasalarının çokluğu dikkat çekiyor. Saat sabahın 10’u. İyi bir yer kaparak çocuklarının etkinliklerini izlemek isteyenler yavaş yavaş salona yerleşiyor. Bazı gönüllüler soğuk içecekleri ikram ediyor. Belediyenin nezaketi. Herkes bir tane alıyor. Yarım litrelik şişeler kimi zaman onları tutan çocuklardan daha büyük görünüyor. Ya da anneleri onlar için tutuyor veya içindekini biberonlara dolduruyorlar ki içmesi daha kolay olsun.

COCA COLA AYİNLERİ!

Böyle birkaç küçük salonun ortasına kadar geliyor, yapmaları gereken gösteri içecek firmasının adının çizili olduğu yere gelmek ve yerdeki reklamın etrafında dans etmek. Bir uzaylı gelse dünyalılar için Coca Cola’nın korkunç derecede önemli bir şey olduğunu sanır.

Gösterilerin ardından bir kadın seyircilere kolaya eşlik etsin diye galeta dağıtıyor. Herkes gayet memnun. Çocuklar görevlerini başarıyla yerine getiriyor ve o günün öğle yemeğini de kurtarmış oluyorlar, bu, yoksulluğun her 10 kişiden 8’ini etkilediği, her 10 kişiden 3’ünün de beslenme eksikliği ve açlık çektiği bu bölge için çok önemli bir şey.

KIRMIZI-BEYAZ MANZARA

San Pedro Chenalho İlkokulu, San Cristobal de Las Casas ile Pantelho’nun (koloniyal kente 60 km uzaklıkta) birleştiği anayolda bulunuyor. Yolculuk sırasında, sıradağların ve yeşilliklerin arasında kırmızı ve beyaz renkler göze batıyor. Neredeyse tüm dükkanlar bu renklerle bezeli, çünkü böylece boyayı bedavaya getirebiliyorlar. Coca Cola-Femsa (Coca Cola’nın Meksika’daki yan kuruluşu ve aynı zamanda, sadece 2011 yılında tüm Latin Amerika’ya dağıtılan 2.6 milyar kasanın üreticisi olan Coca-Cola’nın dünyadaki en büyük şişeleme şirketi) bilir ki bu yerli ve yoksul bırakılmış bölgelerde önemli bir pazarı vardır, bu yüzden reklamlarını yerli dillerinde yapar ve ‘şehre hoşgeldiniz’ geleneksel tabelaları dev reklam panolarına dönüştürür.

YEREL KOLA MAFYALARI

Strateji eskiye dayanıyor. Antropolog Jaime Page Pliego, Liminar dergisinde yeni yayınlanan bir araştırmasında açıkladığına göre, soğuk içecek firmaları yerel liderleri, PRI hükümeti tarafından yerlerinden edilmiş, pox üretimi yapan (Maya yerlilerinin ayinlerinde kullanılan, şeker kamışından üretilen bir çeşit brendi) yerleri buluyor ve onlara Coca-Cola ya da Pepsi adına bazı imtiyazlar veriyorlar ve bu kişiler kısa zamanda zengin oluyorlar. Page Pliego, Maya ayinleri, çeşitli bakire ve aziz sunakları ile ünlü Senkretik kilisesi ile tanınan San Juan de Chamula köyünde yaşayan Lopez Tuxum ailesinin hikayesini örnek veriyor. Aileye 1962 yılında iki içecek firmasından da teklif gider (sonunda Coca Cola kazanır) Lopez Tuxum ailesi bir nevi şirketin aracısına-tefecisine dönüşür, bölgedeki nakliye kontrolü de onlardadır ve iş babadan oğula geçerek devam eder. “Chamula’daki gibi kutlamalarla, şirketin düzenlediği eğlencelerle los Altos de Chiapas bölgesinde hem Pepsi’nin ama özellikle de Coca-Cola’nın sosyal prestiji giderek büyür” diyor Jaime Page Pliego.

Bu içecekler yavaş yavaş Los Altos toplulukları için vazgeçilmez hale getirilirler. Bugün artık sadece birer içecek değil, neredeyse onunla borçların ödendiği hatta çeyiz yerine geçen bir nevi para birimi haline gelmiş,  İspanyol işgali öncesi seremonilerin, dini ritüellerin bir parçası olmuştur. Evangelist kiliseler bölgede yayılabilmek için yerlileri Coca-Cola ya da benzeri içecekler yerine bir çeşit alkollü içki olan pox içmeleri yönünde teşvik etmektedirler.

GÜNDE 2-5 LİTRE KOLA İÇMEK

Meksika, dünyanın en çok soğuk içecek tüketilen ülkesi ve Coca Cola-Femsa da sektörün lideri. Antropolog Page Pliego’nun verilerine göre; ülkenin kuzeyinde bulunan Sonora’daki bazı çöl köylerinde, sıcak bunalttığında, tek başına bir kişinin içtiği Coca-Cola miktarı 5 litreye ulaşıyor.

Ülkenin yarısı kişi başı 0.4 litre kola içerken, Chiapas’ta da bu oran kat kat artıyor. Los Altos bölgesinin her sakini günde 2.25 litre kola içiyor. Bu yüzden burada kola, heryerde olmayan ekstra büyüklükte kutularda satılıyor.

Coca-Cola-Femsa’nın, San Cristobal de las Casas’da bulunan tesisi Meksika’nın en büyük iki tesisinden biri. Suya ulaşımını da garanti altında, çünkü “Su Volkanı” denilen Huitepec dağının eteklerine kurulu. Page Pliego’ya göre, tüm Chiapas bölgesi, Oaxaaca ve Tabasco’nun da bir bölümü için yapılan şişeleme işleminin tamamının yapıldığı su kuyusunun yanına bir kuyu inşa ediyorlar. Çeşitli örgütler, devletin şirkete suyu çok düşük bir bedel karşılığında verdiği konusunda hem fikir ve bölgede bu sorun bir çok davanın açılmasına neden oldu.

ÇOCUKLARIN KOLA TÜKETİMİ İKİ KAT ARTTI

Chiapas, “coca-colanización”a örnek vermek için en uygun bölge. Soğuk içeceklerin işgali hem obezite salgınına neden oluyor. Araştırmalara görü bugün Meksika nüfusunun yüzde 70’i fazla kilolu ve bunların yüzde 30’u da obez.

Birleşmiş Milletler Beslenme Uzmanı Olivier de Schutter, 1 Ocak 1994’te yürürlüğe giren Kuzey Amerika Serbest Pazar Anlaşmasının (NAFTA) ardından Meksika’da yeme alışkanlıklarındaki değişime işaret eriyor ve özellikle şeker ve işlenmiş yağ tüketimindeki artışa dikkat çekiyor. Schutter’a göre, anlaşmayla gıda ithali katlanıyor y sadece 10 yılda çocuklar arasındaki Coca-Cola tüketimi iki katına çıkıyor.


CHIAPAS’ta görülen başka tehlikeli kombinasyonda şu; yüksek oranda soğuk içecek tüketimi ve yüksek oranda beslenme eksikliği. “Bugünkü Meksikalı yetişkinlerin çoğu çocukluklarında beslenme eksikliği sorunu yaşadı ve bu yüzden vücutları kıtlığa göre ayarlanmış durumda ve vücutlarına fazladan şeker girdiği anda ortaya çıkan metabolik zarar korkunç boyutta oluyor” diye açıklıyor Ulusal Sağlık ve Beslenme Enstitüsü Uzmanı Doktor Abelardo Avila.

Ulusal Sağlık ve Beslenme Anketi 2012 verilerine göre Meksika’da diabet, birinci ölüm nedeni. Diabet hastası olduğu tahmin edilen 13 milyon kişinin yarısının ise hastalığı teşhis edilmemiş durumda ve tedavi görmüyorlar. Aynı anket, hanelerin yüzde 70’inde da gıda güvenliği sorunu yaşandığını ortaya koyuyor.

Beslenme uzmanı Marisol Vega, 10 yılı aşkın süredir Chiapas’ın Los Altos bölgesinde BM ve üniversitelerle birlikte çalışma yürütüyor. “10 pesoya (yarım avro) kahvaltı için bir büyük şişe soğuk içecek alınıyor ve tüm aile bunu içiyor, sonra öğle yemeği ve genellikle akşam yemeği için de birer tane daha alınıyor, çünkü ucuz (şişe içmesuyundan daha ucuz), karın doyuruyor ve ekmekle birlikte tüketiliyor” diyor Vega.

Uzun süredir beslenme yetersizliği sorunu yaşayan topluluklar için durumun daha tehlikeli olduğu, sütün yerini bebeklerde dahi bu içeceklerin almaya başladığı konusunda uyarıyor. Sonuç ise  beslenme yetersizliği çeken çocuklar, obez yetişkinler ve artan diabet. Vega, sorunun gelecekte katlanacağını da belirtiyor.

SUDAN DAHA UCUZ, DAHA ULAŞILABİLİR

Doktor Abelardo Avila, “Sadece Chiapas’ta ya da Yucatan’da değil, başkent Meksika DF genelinde de bir çok okul içilebilir su konusunda sorun yaşıyor, çocuklar soğuk içeceklerle su ihtiyacını gideriyor ve bu çok büyük bir sorun” diyor ve ekliyor: “Biberonları Coca-Cola ile dolduran annelere rastladım.” Yasak olmasına rağmen eğitim kurumları birer “abur cubur cenneti”ne dönüşmüş durumda. Uzmanlara göre, başkent de dahil bazı bölgelerde obezite karşıtı çeşitli beslenme programları hayata geçirildi fakat bu ülke geneline bakıldığında fazla kilo salgınını ve neden olduğu hastalıklar sorununu çözecek yeterlilikte değil.   Doktor Avila, “Böyle devam ederse 2020 yılına kadar meydana gelecek maddi zarar ve Meksika’da sağlık sistemi bir felakete dönüşecek” uyarısında bulunuyor.

NE YAPTILARSA HÜKÜMETİN İZNİYLE YAPTILAR

Tüketici Gücü örgütü direktörü Alejandro Calvillo, “Coca-Cola ve diğer soğuk içecek şirketleri ne yaptılarsa hükümetin izni ile yaptılar” diyor. Bu örgüt defalarca kez yetkililerin sektöre sunduğu geniş olanaklar, çok düşük vergiler ve yasadışı uygulamalar hakkında suç duyurusunda dava açtı.

“Coca Cola’nın Chiapas’taki okul müdürleriyle yaptığı anlaşmaları, okullarda bulunan yiyecek-içecek dolaplarında kendi ürünlerine geniş yer ayrılsın diye müdürlere ‘şişe başına’ verilen komisyonları ortaya çıkardık” diyor Calvillo ve 2000-2006 yılları arasında Meksika’nın devlet başkanı olan Vicente Fox’un Coca-Cola’nın yöneticisi olduğunu hatırlatıyor.

Önemüzdeki oturumlarda Meksika Kongresi, 47 kitle örgütünün talebiyle soğuk içecek şirketlerinin vergilerinin artırılması meselesini değerlendirecek, fakat bu örgütler biliyorlar ki kentlerde olduğu kadar kırsal bölgelerde de bir beslenme eğitimi başlatılması ve olabildiği kadar tarım ürünleriyle geleneksel beslenmeye geri dönüşün sağlanmasına ihtiyaç var.

* Periodismohumano.com ** Çeviren: Elif Görgü

ÖNCEKİ HABER

CHP Parti Meclisi olağanüstü toplandı

SONRAKİ HABER

Newroz: Cejn wek çalakiyê, çalakî wek cejnê

Sefer Selvi Karikatürleri
Evrensel Gazetesi Birinci Sayfa
Evrensel Ege Sayfaları
EVRENSEL EGE

Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...