Testosteron düzenlemesi ve Caster Semenya kararı ne anlama geliyor?

Mithat Fabian SÖZMEN
İstanbul

Güney Afrikalı 800 metre Olimpiyat Şampiyonu Caster Semenya, Uluslararası Atletizm Federasyonları Birliğinin (IAAF) kadın sporculardaki testosteron seviyesine getirdiği sınırlamaya karşı açtığı davayı kaybetti. Spor Tahkim Mahkemesi (CAS) Semenya’nın itirazını reddetse de IAAF’in 8 Mayıs'ta aktif hale gelecek yeni kuralının uygulanmasına ilişkin ciddi endişeleri olduğunu açıkladı. Bu kararla birlikte Semenya’nın da aralarında olduğu “Cinsiyet Gelişim Farklılıkları” bulunan atletler, 400 metre ve üzeri yarışlarda yer alabilmek için hormon baskılayıcı kullanmak zorunda.

IAAF’İN YENİ KURALI NE DİYOR?

IAAF, kadınların yüzde 99’unun kanındaki testosteron seviyesinin litre başına 3 nanomolden düşük olduğunu belirterek kadınlar kategorisinde yarışabilmek için litre başına sınırı 5 nanomole çekme kararı aldı. 10 nanomol sınırı 2011’de belirlenmişti ancak 2014’te Hint sprinter Dutee Chand’ın CAS’a taşıdığı itiraz sonrası uygulama 2 yıl ertelendi. IAAF, 2018 başlarında yüksek testosteron seviyesinin 400 ila 1600 metre arası yarışlarda belirleyici olduğuna dair kanıtları olduğunu öne sürerek geri döndü. IAAF, bunun için 5 nanomol/litre sınırı getirme kararı verdi. Bu da Semenya gibi “Cinsiyet Gelişim Farklılıkları” bulunan atletlerin her yarıştan en az 6 ay önce testosteron seviyelerini bu sınırın altına çekmek için hormon baskılayıcı kullanmak zorunda olması anlamına geliyor.

CAS KARARINDA NE DEDİ?

CAS, kuralın cinsiyet gelişim farklılığı bulunan atletlere karşı ayrımcılık içerdiğini ama bu ayrımcılığın kadın sporlarının bütünlüğünü korumak için “gerekli, mantıklı ve orantılı” olduğunu öne sürdü.

CAS kuralın uygulanmasına ilişkin çekincelerini şöyle dile getirdi:

-    Atletlerin testosteron limitini farkında olmadan geçmesi

-    Yüksek testosteron seviyesinin 1500 metre ve üstü yarışlardaki etkisine dair soru işaretleri

-    Atletlerin yeni kurallara uygunluğunu belirleme konusunda yaşanabilecek pratik sorunlar.

CAS, IAAF’ten 1500 metre üstü yarışlarda kuralın uygulanması için daha çok kanıt talep etti.

KADINLARDA TESTOSTERON SEVİYELERİ

IAAF’e göre kadınların yüzde 99’unun testosteron seviyesi litre başına 3 nanomolden daha az. Kadın sporcuların testosteron seviyelerinin 0.06-1.68 nanomol/litre arasında olduğu, “cinsiyet gelişim farklılıkları” bulunan kadın atletlerde ise bu oranların erkeklerinkine yakın bir seviye aralığı olan 7.7-29.4 nanomol/litre olduğu belirtiliyor.

CASTER SEMENYA’NIN DURUMU

2 kez 800 metre olimpiyat şampiyonu olan Caster Semenya, interseks bir atlet ve testosteron seviyesi onu “cinsiyet gelişim farklılığı” kategorisine dahil ediyor. İnterseks atletlerin durumu trans atletlerle aynı değil. Ancak testosteron seviyesine getirilen sınırlama trans atletleri etkileyecek.

HORMON BASKILAYICILARIN NE KADAR ETKİSİ OLACAK?

Bilim insanı Ross Tucker’a göre hormon baskılayıcılar 2 kez 800 metre Olimpiyat Şampiyonu olan Semenya’yı 5 ila 7 saniye yavaşlatacak. Hormon baskılayıcıların psikolojik etkileri de var. BM insan hakları birimi, IAAF’in düzenlemesinin uluslararası insan haklarını çiğnediğini belirtiyor.

Caster Semenya geçtiğimiz günlerde Güney Afrika Atletizm Şampiyonasında 5 bin metrede yarıştı ve altın madalya kazandı. Ancak Semenya’nın uzun mesafe yarışlarda uluslararası alanda madalya kazanma ihtimali düşük görülüyor.

CASTER SEMENYA'NIN TEPKİSİ

Caster Semenya karar sonrası yaptığı açıklamada “IAAF, 10 yıldır beni yavaşlatmaya çalışıyor ama bu beni daha da güçlendiriyor. CAS’ın kararı da beni durduramayacak. Bir kez daha ayağa kalkarak Güney Afrika ve tüm dünyadaki genç kadın ve atletlere ilham vermeye devam edeceğim” dedi.

KARARA KİM NE DEDİ?

BBC’nin haberine göre tenis efsanesi Martina Navratilova, “Semenya aleyhindeki karar prensip olarak yanlış ve korkunç bir şekilde adaletsiz. O yanlış hiçbir şey yapmadı ve şimdi yarışabilmek için ilaç almak zorunda kalması çok kötü” ifadelerini kullandı.

Maraton dünya rekortmeni Paula Radcliffe ise “Bu kararın CAS için ne kadar zor olduğunu biliyorum ve kadın sporlarının korunması yönünde karar vermelerine saygı duyuyorum” dedi.

Mithat Fabian Sözmen

Caster Semenya'nın hayali

Mithat Fabian Sözmen

Caster Semenya krizi bize ne anlatıyor?