İspanya’da iktidara “sosyalistler” mi geldi?

Haziran ayının başlarında İspanya’da Halk Partisinin (PP) Lideri Mariano Rajoy başkanlığındaki hükümeti yolsuzluk üzerine verilen bir gensoruyla düşürüldü. Sosyalist İşçi Partisi (PSOE) Lideri Pedro Sanchez, yeni kurulan hükümetin başbakanı oldu. Bu haber, çok yaygın şekilde olmasa da kimi yerlerde “sosyalistler iktidara geldi” diye yorumlandı. Dünya sayfamızda bu sayıda önce verilen gensorunun içeriğini, ardından da Rajoy öncesi hükümette olan PSOE’nin karnesini sunacağız.

GENSORU

Kamuoyunda "Gürtel olayı" olarak bilinen ve bazı PP üyelerinin 1990 ve 2000'li yıllarda rüşvet alarak seçim kampanyalarını finanse etmekle suçlandığı davada 24 Mayıs'ta karara varılmıştı.

Mahkeme, PP'nin 1987 ve 2010 yılları arasında mali işler müdürlüğü yapan Luis Barcenas'ın da aralarında olduğu bazı üst düzey yetkililer ile iş adamlarından oluşan 29 kişiye yolsuzluk suçlamasıyla toplamda 351 yıl hapis cezası vermişti. 

Mahkeme, kararında partinin yıllarca rüşvete bulaştığını gösteren deliller bulunduğu ve Başbakan Rajoy'un da şahitliğinin sorgulanması gerektiği belirtilmişti.

Ana muhalefet partisi PSOE, bunun üzerine hükümet hakkında gensoru vermiş ve Rajoy'u istifaya çağırmıştı.

Oylamada ana muhalefet partisinin hükümeti düşürebilmek için mutlak çoğunluk olan 176 oya ulaşması gerekiyordu. Sol partilerden Podemos önergeye destek verse de sağ çizgide yer alan Ciudadanos (Vatandaşlar) gensoruya karşı çıkarak erken seçime gidilmesi çağrısı yapmıştı. 

ÖNCEKİ PSOE HÜKÜMETLERİ

Franco sonrası İspanya’da hükümetler Halk Partisi (PP) ile Sosyalist İşçi Partisi’nin (PSOE) öncülleri ve kendileri tarafından kuruldu hep. 

1975-1982 arasında PP’nin öncülleri sayılabilecek Ulusal Hareket ile Demokratik Merkez Birliği, 
1982-1996 arasında PSOE, 
1996-2004 arasında PP, 
2004-2011 yeniden PSOE, 
2011-2018 arasında PP,
Şimdi de yeniden PSOE iktidarda.

PSOE’NİN İKTİDARDAN DÜŞÜŞÜ

2008 yılında yapılan seçimlerde PSOE’nin Eski Başbakanı Zapatero, 11 milyon 3 yüz bin oyla hükümet oldu. 2011 seçimlerinde (Halk Partisi kazandı) PSOE 4 milyondan fazla oy kaybetti; oy sayısı 7 milyona düştü.

PSOE, TROYKA'YA TESLİM OLDU

Ekonomik kriz patlak verdiğinde Zapatero yani PSOE, hükümetin başındaydı. Bu dönemde PSOE’nin gerçek yüzü ortaya çıktı: Adı sosyalist olan hükümet, troykanın (IMF, AB, Avrupa Merkez Bankası üçlüsü) tüm taleplerine boyun eğdi ve ücretlerin düşürülmesi, işten atmaları kolaylaştıran çalışma reformu gibi neoliberal dayatmaları uygulamaya koydu. PSOE’nin uyguladığı ekonomi politikalarıyla, muhafazakâr sağ partininkiler arasında bir fark olmadığını gören seçmen, bu partiye güvenini kaybetti.

PSOE’nin seçmen tabanının yaş ortalaması yüksek. Özellikle de gençlik kesimi bu geleneksel partiler tarafından temsil edilmiyor. Ayrıca ki gençliğin yüzde 50’si işsizliğe ya da diğer ülkelere göçe mahkûm edilmiş durumda. On binlerce üniversite diplomalı genç İspanya dışında, Avrupa (Almanya, İngiltere, Fransa, Portekiz vb.) ya da Güney Amerika yollarında iş arıyor.

15 MAYIS HAREKETİ VE PODEMOS

Bu koşullar içinde “Öfkeliler Hareketi” olarak da bilinen 15M hareketi doğdu. Bu, 15 Mayıs 2011 tarihinde yapılan bir gösteriyle şekillenen, farklı kolektiflerden oluşan bir halk hareketiydi. Bu hareketten ve geleneksel partileri destekleyen gençlerin bu partileri terketmeleri sonucu 2014 yılında PodemosPartisi ortaya çıktı. Podemos (Yapabiliriz) yalnızca iki yıl içinde ülkenin üçüncü politik gücüne dönüştü ve PSOE’nin sol hegemonik konumunu tehdit eder pozisyona geldi. Güç kaybeden PSOE’nin çok sayıda seçmeni bu yeni partiye kaydı.

SAĞCI AZINLIK HÜKÜMETİ NASIL KURULDU?

20 Aralık 2015 seçimlerine yukarıda saydığımız koşullarda girildi. Podemos’un ortaya çıkması, PSOE yeniden oy kaybetti. Aldığı oy sayısı 7 milyondan 5 milyon 500 bine düştü. Podemos 5 milyonun üzerinde bir oy ile güçlü bir şekilde parlamentoya girdi.

PP Başkanı MarianoRajoy seçimleri kazanmasına rağmen mutlak çoğunluğu kazanamadı, hükümeti kurmada da gerekli çabayı göstermedi. Ne Yurttaşlar Partisi (Ciudadanos) ne PSOE ne Podemos ne de herhangi bir Bask ya da Katalan partisi onu destekleme yanlısıydı.

Öte yandan PSOE-Podemos ittifakıyla herhangi bir Bask ve Katalan partisinin desteği ile “sol bir hükümet” kurulma olanağı mevcuttu.

Podemos Lideri Pablo Iglesias, PSOE’yePedroSanchez’in başbakanlığında ve kendisinin de başbakan yardımcısı olduğu bir hükümet oluşturma teklifinde bulundu. Ancak bu, ne devletin gerçek iktidar güçleri (sermaye güçleri) ne de PSOE’nin gerçek yönlendiricilerince kabul görmedi.

İKTİDARA 'SOSYALİSTLER' GELMEDİ

Bu bilgiler ışığında PSOE’nintarihsel kökenleri ile ismine rağmen, sosyalist bir işçi partisi değil, klasik bir sosyal demokrat parti olduğunu söyleyebiliriz. Yakın tarihi; kapılarını emperyalizme açmakla, işçi düşmanı politikalarla dolu olan bu partiyle, zaman zaman iktidarı kaybettiği muhafazakâr PP arasında ciddi bir fark bulunmuyor. Dolayısıyla İspanya’da ne iktidar sosyalistlere geçti ne de bir değişim rüzgarı esiyor.