Köşklerden meyhanelere edebiyat

Tanzimat kuşağı şair ve yazarları edebiyat sohbetleri için daha çok konaklarda, köşk ve yalılarda toplanırken, Cumhuriyet döneminde daha çok kahvehaneler ve meyhanelerde  yapılmıştır. Yalılarda yapılan seçkinci edebiyat sohbetleri zamanla halka açık mekanlara yönelmiştir. Bu mekanların Yeni Türk Edebiyatı’nın gelişimine tanıklık ettiğini söyleyebiliriz. Bu tanıklığı birçok şairin dizesinde ve birçok yazarın öyküsünde ve romanında bulabiliriz. Şair ve yazarlarımız toplandıkları mekanları eserlerine yansıtmakla kalmamış kendisiyle özdeşleştirmiştir. İkbal Kahvesi’nin Orhan Kemal Kahvesi olarak anılması gibi.

Çiçekçi, Safarim, Meserret ve Küllük yazar ve şairlerin en çok uğradıkları ve en bilinen kahveler arasında sayılabilir. Ama içlerinde en ilgi çekeni ise İkbal Kahvesi... İkbal Kahvesi’nin bu ilgiyi kazanmasında Orhan Kemal’in etkisi çok büyük. Aslında İkbal Kahvesi Birinci Dünya Savaşı yıllarında edebiyatçıların uğradığı bir yerdir. Zamanla bilinirliğini yitiren İkbal Kahvesi 1951 yılından sonra Orhan Kemal’le birlikte eski günlerine döner. Orhan Kemal bu kahvede edebiyat sohbetleri yapar ve eserlerini yazar. İkbal Kahvesini Orhan Kemal Kahvesine dönüştüren edebiyatçılar arasında Edip Cansever, Yaşar Kemal, Ece Ayhan, Rıfat Ilgaz, Oktay Akbal, Rıfat Ilgaz, Behçet Necatigil ve Sennur Sezer’in ve daha sayabileceğimiz birçok edebiyatçı bulunur. Masadan masaya laf atmaların, yazar ve şairlerin edebiyat üzerine konuşmaların hiç eksik olmadığı kahve 1965 yılında kapanmasıyla sohbetler dağılır.

Meyhaneler içinde Lambo’nun Meyhanesi edebiyatçıların uğrak yerlerinden. 40 kuşağı yazarlarının sıklıkla gittiği mekanlardan olan Lambo Orhan Veli’nin keşfettiği ve sıklıkla gittiği bir meyhanedir. Küçük bir mekan olan Lambo’nun Meyhanesi’nde, Sait Faik, Cahit Irgat, Metin Eloğlu ve daha başka yazarlar, ressamlar, oyuncular, hemen hemen günün ve gecenin her saatinde toplanır ve sanat tartışmaları, sanat sohbetleri yaparlardı.

Hatay Restaurant ise Anadolu Yakası’nda yapılan edebiyat sohbetlerinin mekanı. Hatay Restaurant’ın bir edebiyat mekanına dönüşmesini sağlayan ise Cemal Süreya’dır. Hatay’da Camal Süreya öncülüğünde yapılan sohbetlere Edip Cansever, Fazıl Hüsnü Dağlarca, Ece Ayhan, Salah Birsel, Adnan Özyalçıner ve Sennur Sezer ‘in aralarında bulunduğu birçok şair ve yazar katılır. (İstanbul/EVRENSEL)

KONAK EDEBİYATI

Tanzimat döneminde edebiyat sohbetlerinin yapıldığı birçok konak vardır. Bunlar daha çok dönem edebiyatçılarının evleridir. Recaizade Mahmut Ekrem, Tevfik Fikret, Halid Ziya Uşaklıgil, Abdülhak Hamit Tarhan’ın evleri edebiyat sohbetleri yapılan evlerden bazıları. Ama içlerinde en dikkat çekeni ise Şair Nigar Hanım’ın Evi. Bir kadının edebiyat sohbetlerine ev sahipliği yapması ayrıca dikkate değer bir durum. Bunun yanı sıra şair Nigar Hanım’ın Salı günleri yaptığı edebiyat  toplantıları  Batılı anlamda ilk salon toplantısı olması  olma özelliği de taşır. Şair Nigar Hanım’ın ölümüne kadar devam eden bu toplantılar düzenli olarak 29 yıl devam etmesi ilginçtir. Cumhuriyet Dönemi’nin en ünlü edebiyatçılarını bir araya getiren yer ise Sabahattin Eyüboğlu’nun İstanbul ve Ankara’daki evidir. Yazar Mehmet Seyda’nın tekkeyi benzettiği Ankara’daki evin Orhan Veli, Hasan Ali Yücel, Nurullah Ataç ve Erol Güney ve Azra Erhat gibi birçok sanatçı, akademisyen ve sanatçı müdavimleri arasında. Bu evde imece usulü pekçok telif ve tercüme eser ile birlikte liseler için birçok ders kitabı da yazılmıştır. Eyüboğlu’nun Ankara’dakine benzer bir sohbet ortamı çok geçmeden İstanbul’da da Pazartesileri edebiyat toplantıları düzenlenmiştir. Bu evin diğer bir özelliği ise Mavi Anadolu hareketinin temellerinin burada atılması. 1973 yılındaki ölümüne kadar aralıklarda olsa Pazartesi  sohbetleri devam eder.