Bir olay: Paris Komünü

Paris Komünü 26 Mart 1871 tarihinde kuruldu. İlk işçi iktidarıydı. 30 Mayıs 1871 yılında, Fransız hükümeti 30 insanı katlederek, 7000’den fazla işçiyi sürgüne göndererek komünü dağıttı. Fakat komün, 72 günlük varlığı boyunca biriktirdikleriyle, Ekim Devrimi başta olmak üzere, ileride kurulacak olan işçi iktidarlarının önünü açtı.

PARİS KOMÜNÜNÜN ÖNEMİ

Paris Komünü dünya tarihinin parlak bir olayı, XIX. yüzyıl proleter hareketinin en büyük örneğiydi. İnsanlık tarihinde ilk kez olarak proleter bir devrim gerçekleşiyor, işçi sınıfı iktidarı eline geçiriyor ve 72 gün boyunca onu elinde tutuyordu. Böylece kapitalist rejimin ortadan kaldırılması ve sosyalist bir rejimin kurulması, teorik tartışmalar alanından işçi sınıfının kurtuluş savaşımının pratiği alanına geçiyordu. Paris işçileri, “göğün fethine çıkmak” yolundaki kahramanca girişimleriyle, devrimci sürecin yeni bir dönemini açıyorlardı. Bu sürecin karşı konulamaz gelişmesi, 1917’de Ekim Devrimi’nin zaferine yol açacaktı. 

Paris Komünü’nün ilanı ve etkinlikleri, tarihte bir dönüm noktasının, burjuva toplumun gerilemeye başlamasının belirtisini oluşturdu. Uluslararası işçi hareketinde yeni bir dönem başlıyor, devrimci proleter ideoloji sağlamlaşıyordu. Komün çeşitli toplumsal öğretilerin denek taşı işlevini gördü, sektarizm ve reformizmin küçük burjuva doktriner niteliğinin dayanaksızlığını ortaya koydu ve bilimsel komünizmin temel doğruluğunu tarihsel olarak gözler önüne serdi. 18 Mart 1871 proleter devrimi, kölelik ve sömürüden kurtuluş ve tüm toplumsal düzenin devrimci dönüşümüne giriş yolunu işçi sınıfı ve bütün emekçilere yalnızca Marx ve Engels öğretisinin gösterdiğini açıkça ortaya koydu. Komün deneyiminden bir sendez yapacak, Komün desrlerinde işçi sınıfı için tinsel bir zenginleşme kaynağı bulacak ve işçi sınıfının savaşımı için zorunlu teorik silahı oluşturacak gücü yanlızca Marksizm gösterdi. Bütün bunlar proleter yığınların bilincini derinden derine değiştirmeye katkıda bulundu ve Marksist öğretiyi işçi sınıfının ve onun siyasal partilerinin herkesçe kabul edilen ideolojik bayrağı durumuna dönüştürmek için öncül hizmetini gördü. (Paris Komünü ve Marksizm)

LENİN’DEN PARİS KOMÜNÜ ÜZERİNE

Marx’ın Komün’den birkaç ay önce, 1870 sonbaharında, hükümeti devirmeye yönelik bir girişimin, umutsuz bir çılgınlık olacağı konusunda Paris işçilerini uyardığı ve bunu kanıtladığı biliniyor. Ne var ki, 1871 Martında işçiler belirlieyici bir savaş dayatmasıyla karşı karşıya kalıp bu savaşa atıldıklarında; ayaklanma bir olgu haline geldiğinde Marx, olumsuz emarelere karşın, proleter devrimi büyük bir coşkluyla selamladı. 
(...)

Marx, kendi deyişiyle “gökyüzünü fethe çıkan” komünarların kahramanlığını coşkuyla karşılamakla da yetinmedi. Amacına ulaşamamış olsa da bu devrimci kitle hareketini, olağanüstü değere sahip tarihsel bir deney, proleter dünya devriminde ileri atılmış kesin bir adım, yüzlerce programdan ve izahtan daha büyük önem taşıyan pratik bir adım olarak gördü. Bu deneyi analiz etmek, ondan taktik dersler çıkarmak ve onun ışığında kendi teorisini yeniden gözden geçirmek; Marx’ın önüne koyduğu görev buydu. 
(...)

Marx sosyalizm ve siyasal mücadeleler tarihinin tamamından, devletin ortadan kalkmak zorunda olduğu ve bu geçiş sürecinin (devletten devlet-olmayana geçiş sürecinin) biçiminin “egemen sınıf olarak örgütlenmiş proletarya” olacağı sonucunu çıkardı. Ancak Marx, geleceğe ait bu aşamanın siyasal biçimlerini keşfetmeye girişmedi. Fransız tarihini titizlikle gözlemlemek, incelemekle yetindi ve 1851 yılında kendisine gösterdiği sonucu çıkardı: Burjuva devlet mekanizmasının parçalanması gündeme konulacaktır. 

Ve proletaryanın devrimci kitle hareketi patlak verince Marx, hareketin başarısızlığına, kısa ömrüne ve gözle görülür zayıflığına rağmen, onun hangi biçimleri keşfettiğini incelemeye koyuldu.

Komün, proleter devirm tarafından “nihayet keşfedilmiş bulunan”, emeğin ekonomik kurtuluşunun gerçekleşmesini sağlayacak biçimdir. 

Komün, proleter devrimin burjuva devlet makinesini parçalama yönündeki ilk girişimidir. Parçalanmış olan devlet makinesinin yerini alabilecek ve alması da gereken, “nihayet keşfedilmiş bulunan” siyasal biçimidir.

İleride [kitabın devamında] 1905 ve 1917 Rus devrimlerinin, Komün’ün başlattığı işi farklı durum ve koşullar altında devam ettirdiğini ve Marx’ın dahiyane tarihsel analizini doğruladığını göreceğiz.

(Lenin, Devlet ve Devrim, Evrensel Basım Yayın)