Kuşlar mı çarpar uçaklar mı?

Sonya BAYIK

Türkiye Havacılık Tıbbı Derneği’nin sitesinde yer alan bilgilere göre, son 20 yılda dünyadaki sivil uçuşlarda, uçakların kuşlara çarpması nedeniyle dünya genelinde 18 büyük çarpma meydana geliyor. Yaşanan bu çarpmalarda binlerce kuşla birlikte en az 200 yolcu da yaşamını yitiriyor. Ancak bu uçak çarpmalarında basına yansıyan haberlerde, sadece uçağın gördüğü zarar ve yaşamını yitiren insan sayısı üzerinde duruluyor. Oysa uçaklar yüzünden sayısı bilinmeyen binlerce kuş yaşamını yitiriyor.

KUŞLAR GÖRÜLMÜYOR

Türkiye’de yaşanan ve basına yansıyan uçak çarpma olaylarında birçok kuş yaşamını yitirirken, sadece uçağın ve uçaktaki yolcuların durumu haber değeri taşıyor. Basına yansıyan haberlerde de yine sadece insanı merkezine alan anlayış nedeniyle “uçağın kuşlara değil, kuşların uçağa çarptığı” gibi söylem üretiliyor. Bu söylemle birlikte “Uçağa kuş sürüsü çarptı”, “Kuş sürüsü çarpan uçak zarar gördü”, “Uçağa kuş engeli”, “Kuşlar uçakların korkulu rüyası oldu” gibi başlıklar atılarak kuşların, uçaklar için bir “tehdit” oluşturduğu algısı yaratılıyor. Aksine gökyüzü kuşların yaşam alanı olduğu düşünülürse uçaklar asıl tehdit oluşturan unsur oluyor.

HAVALİMANLARI TEHDİT EDİYOR

Kuşların göç yollarının önemli merkezlerinden biri olan ve kuş çeşitliliğinin en fazla olduğu Türkiye’de ise çarpma olayları çokça yaşanıyor. Bu çarpma olaylarında yaşam savunucuları ise, son yıllardaki (3’üncü Havalimanı gibi) projelerle İstanbul’daki Kuzey Ormanları başta olmak üzere Türkiye’de kuşların yoğun olarak yaşadığı yeşil alanlar ve kuşların göç yollarının olduğu yerlerin imara açılması gibi nedenleri önemli noktalar olarak kayda geçiyor. Bundan kaynaklı olarak imara açılan yeşil alanlarda havalimanları yapılması da çarpma olaylarını artırıyor.
 
İmara açılan yeşil alanların artması nedeniyle de binlerce kuş türünün yaşam alanı tehdit altında bulunuyor. Çevre koşulları ve hayvanların yaşam alanları dikkate alınmadan yapılan havalimanları nedeniyle binlerce kuş yaşamını yitirirken, havaalanı yetkilileri tarafından geliştirilen özel ses ve ışıklı sistemler nedeniyle çeşitli araçlarla kuşlar korkutularak, yaşam alanlarından göçe zorlanıyor.

31 ÇARPMADAN 29’U İSTANBUL MERKEZLİ

Türkiye’de basına yansıdığı kadarıyla 2004 Nisan ayından Temmuz 2017 yılına kadar 13 yıl içerisinde 31 uçak çarpması olayı yaşanıyor. Bu çarpma olaylarının 29’unun ya uçaklar İstanbul’dan kalkarken ya da İstanbul’a iniş yaparken yaşandığı, geriye kalan 1 çarpma olayının da Moskova-Antalya seferi sırasında gerçekleştiği kaydediliyor. Bu olaylar sonucu binlerce kuş yaşamını yitirmesine rağmen basın ise “Kuşlar uçağa çarptı” başlığıyla haberi sunuyor.

EN FAZLA ÇARPMA 2017’DE YAŞANDI

Öte yandan insan ile uçağın durumunu merkezine alan ve basına yansıyan “Kuşlar uçağa çarptı” haberlerinde en fazla uçak çarpma olaylarında artış, 2014-2017 yılları arasında yaşanıyor. En çok uçak çarpma olayı ise 2017 yılında olurken, basına yansıyan uçak çarpma olaylarının yıllara ve şehirlere göre dağılımı ise şöyle: 
 
* 2004 Nisan: 1 İstanbul-Adana
 
* 2008 13 Eylül: 1 İstanbul-Adana
 
* 2009 26 Ocak: 1 İstanbul-Kopenhag
 
* 2013 25 Kasım: 1 İstanbul-Londra
 
* 2014 yılında 9 çarpma olayı; 
 
- 30 Nisan’da: 1 Hamburg-İstanbul
 
- 1 Haziran’da: 1 İstanbul-Bişkek
 
- 26 ve 28 Temmuz’da: 3 İstanbul-New York, İstanbul-Kilimanjaro, İstanbul-Berlin
 
- 4, 18, 20 Ağustos’ta: 3 İstanbul- New York, İstanbul-Budapeşte, Nairobi-İstanbul
 
- 20 Kasım’da: 1 İstanbul-Almanya
 
* 2015 yılında 3 çarpma olayı;
 
- 13 Mayıs’ta: 1 İstanbul- Nevşehir
 
- 2 Şubat’ta: 1 İstanbul-Zürih
 
- 3 Nisan’da: 1 İstanbul-İzmir
 
* 2016 yılında 3 çarpma olayı;
 
- 6 Şubat’ta: 1 İstanbul-Brezilya
 
- 13 Mart’ta: 1 Karaiçi-İstanbul
 
- 19 Ağustos’ta: 1 İstanbul-Doha
 
* 2017 yılında 12 çarpma olayı;
 
- 3 Mayıs’ta: 1 Moskova-Antalya
 
- 9 Mayıs’ta: 1 İstanbul-Bologna
 
- 12 Haziran’da: 1 İstanbul-Batman
 
- 3 Temmuz’da: 1 İstanbul-Stuttgart
 
- 10 Temmuz’da: 1 Kayseri-İstanbul
 
- 16 Ağustos’ta: 1 İstanbul- Ordu- Giresun
 
- 1 Ekim’de: İstanbul-Brüksel 
 
- 13 Ekim’de: Mombasa-İstanbul
 
- 11 Kasım: Ataköy- Florya
 
- 18 Aralık: İstanbul- Zürih 
 
- 19 Aralık: İstanbul- Zagreb 
 
- 19 Aralık: İstanbul- İzmir (MA)