Haberin öznesi ‘kadının’ medyadaki yeri: Anne, eş, sevgili

Kadına yönelik şiddet, istismar, kadın cinayetlerinin önlenmesi için yapılması gerekenler konusu önemli bir tartışma başlığıyken bu olayların medyada yer alma biçimi de başka bir tartışmaya neden oluyor. Kadın ve çocuklara yönelik suçların aktarıldığı haberler çoğu zaman şiddetin, istismarın ve toplumsal cinsiyet rollerinin yeniden üretilmesine zemin hazırlıyor.

Haberlerde kadınlar, bir özne olarak değil, “iyi bir anne”, “eş” veya “kardeş”, “sevgili” olarak yer alıyor. Kadının maruz bırakıldığı şiddet ve istismar gerekçelendirilerek meşrulaştırılmaya çalışılıyor. Haberlerde kullanılan bu dil birkaç gazete ile de sınırlı değil, kendisine ‘muhalif’ diyen de iktidarın yanında yer alan da, pek çok gazete ‘Farkında olarak ya da olmayarak’ bu dili kullanıyor.

Mezopotamya Haber Ajansından Sonya Bayık, medyaya yansıyan ‘kadın haberleri’ni inceledi, ortaya çıkan sonuç şöyle:

KADIN, MAGAZİN YA DA YEMEK SAYFALARINDA ÖZNE 

Medyada kadın bedeni üzerinden cinsiyetçi dil meşrulaştırılırken kadınlar medyada yalnızca toplumsal cinsiyet rolleri içerisinde yer bulabiliyor. Ekonomi, spor, politika, finans gibi alanlar daha çok erkeğin “uzmanlık” alanı gibi gösterilirken, kadın çoğunlukla alışveriş, sağlık, magazin, ev ve yemek gibi konular söz konusu olduğunda haberin öznesi olabiliyor.

Ülke gündemi, politik tartışmalar gibi gündemlerde ise kadınlar karşımıza ancak ‘moderatör’ olarak çıkabiliyor, görüşüne başvurulan erkeklere görüşlerini soran figür olarak medyada yer alabiliyorlar. Bunun en dikkat çekici örneği açık oturum tartışma programları.

KADININ MEDYADA YERİNİ BELİRLEYEN BEDEN ÖLÇÜLERİ

Kadınların medyada yer alabilmesini belirleyen faktörlerden biri ‘beden ölçüleri’ oluyor. Kadınlar medyada kendisine dayatılan beden ölçüleri içerisinde haber sunucusu, moderatör ya da reklam öznesi olarak yer alabiliyor. Kadınlar daha çok müzik klipleri, araba reklamları, ev ve yemek, beyaz eşya, temizlik ürünleri, kozmetik reklamlarının yanı sıra özellikle son dönemlerde öne çıkan çikolata reklamlarında ve et reklamlarında “piliç” olarak betimleniyor. Bu reklamlarda kadınlara düşen rol yine “iyi eş”, “iyi anne”, “prezantabl kadın” rolü oluyor. 

KADIN HEP ‘MAĞDUR’

İdeolojik olarak farklılıklar gösterse de konu ‘kadın haberleri’ olunca pek çok yayın organında kullanılan dil birbirine çok benziyor. Sonya Bayık’ın incelediği Milliyet, Sabah, Cumhuriyet, Yeni Şafak, Posta, Hürriyet, Sözcü gibi çeşitli medya kuruluşlarında haberlerin yer alma biçimi bu durumu net biçimde ortaya koyuyor.

Haberlerde şiddetin gerekçelendirilmesi, kadın bedenini cinsel bir obje olarak teşhir edilmesi, kullanılan fotoğraf, kadının kıyafeti, yaşamı veya söyleminin hedef haline getirilmesi dikkat çekiyor. Kadına “mağdur”, “savunmasız” olarak yer verilirken kadınların yine toplumsal cinsiyet rolleri içerisinde “iyi anne”, “eş”, “sevgili” gibi konumlandırıldığına tanık oluyoruz.

ERKEK ŞİDDETİ DEĞİL KADIN İFŞA EDİLİYOR

Haberde kullanılan dil bir yandan cinsiyetçiliği, şiddet ve nefret dilini pekiştirirken bir yandan da kadının maruz bırakıldığı saldırı ve şiddetin ifşa edilmesi yerine, kadını mağdur, korumasız, aciz gibi gösteriyor, bu durum haberde kullanılan fotoğraflarla da destekleniyor. Haberde ifşa edilmesi gereken, haberin asıl unsuru olan nokta erkek ve onun uyguladığı şiddet iken haberin fotoğrafında yer alan kadın oluyor.

Kadının maruz bırakıldığı şiddet ve saldırı ise ya “aile içi bir mesele” olarak ya da şiddet uygulayanın anlattığı bahanelerle veriliyor; “Cinnet getiren koca”, “Karısının kendisini aldattığından şüphelenen adam”, “Sevgilisini başkasıyla görünce”, “Kendisinden izinsiz sokağa çıktığı için”, “Tayt giydiği için”... gibi sayısız bahaneye haberin unsuru olarak yer veriliyor. Habere konu olan kadının bu gerekçeler karşısında kendisini savunma hakkı olamadığı gibi olay da okurun hafızasında şiddeti uygulayan erkeğin gerekçeleri ile kalıyor.

Özellikle istismar haberlerinde sıkça başvurulan bir yöntem de kadının kimliğinin ve yaşamının didik didik edilmesi. Kadının açık kimliği, istismarın ayrıntıları, kadının özel yaşamının ayrıntılarına yer verilerek istismara maruz bırakılan kadının bir kez daha travma yaşamasına yol açıyor. Bu duruma çocuklara yönelik istismar haberlerinde de sıkça rastlanıyor.

GAZETE BAŞLIKLARI KADINI HEDEF GÖSTERİYOR

Sonya Bayık’ın bazı gazetelerden derlediği başlıklar şöyle:
Yeni Şafak: Kadın şoförün korkunç kazası kamerada 
Hürriyet: Levent Yüksel’e 31 yaş küçük sevgili
Milliyet: Eşimin fantezilerinden bıktım, beni boşayın! 
Posta: Kocasına kızdı bebeklerini bırakıp kaçtı 
Posta: Erkek arkadaşını bıçakladı, çırılçıplak intihar etmek istedi 
Cumhuriyet: Halk otobüsünde koltuk kavgası... Saç saça birbirlerine girdiler 
Cumhuriyet: Genç kızı 21 gün kemerle, sopayla darp edip tecavüz etti 
Cumhuriyet: Erkek terörü: Hamile eşini 8 bıçak darbesiyle öldürdü, ‘Bıçağın üzerine düştü’ dedi 
Sabah: Oğlunu boğarak öldüren anneden şok sözler 
Sabah: Zengin kocalarından yıllarca şiddet gördüler 
Sabah: Geçen yıl Müslüman olan İngiliz kadın, son yolculuğuna uğurlandı 
Sözcü: Genç kadın sokağa çıktı diye dayak yedi, polise sığındı 
Habertürk: Reddedilen travesti müşteriyi bıçakladı (MEDYA SERVİSİ)