106 yaşında sınır dışı edilen Bibikhal konuşmuyor

İsveç Göçmen Dairesinin 106 yaşındaki Afganistanlı kadın ilticacı Bibikhal Uzbek hakkında sınır dışı etme kararı vermesi neredeyse tüm dünya medyasında haber oldu. İsveç’in güneyindeki Hova yerleşim biriminde yaşayan Uzbek hakkında verilen karar eleştirilere ve tepkilere neden oldu. Yatalak ve gözleri görmeyen Uzbek, Afganistan’a geri gönderileceğini duyduğu günden beri konuşmuyor, tıpkı bitkisel yaşama girmiş gibi. 

Serbest Gazeteci Nils Resare, Uzbek’in oğlu ve torunlarıyla görüştü. Resare, Uzbek’in Afganistan’dan İran, Türkiye, Yunanistan, Slovakya, Hırvatistan ve Almanya üzerinden İsveç’e uzanan iltica serüvenini Svenska Dagbladet gazetesine yazdı.

YOKSUL BİR AİLENİN YETİM ÇOCUĞU

Yoksul bir köylü ailesinin çocuğu olarak 1910’da Kunduz’un Zar Kharid köyünde dünyaya gelen ve küçük yaşta yetim kalan Uzbek, evlendikten sonra eşiyle birlikte küçük bir çiftlik kurmuş. Geçimlerini hayvancılık yaparak ve sebze yetiştirerek sağlamış. 

Uzbek, geleneklere bağlı kalarak ev işlerini üstlenmiş, eşi ve çocuklarına elbiseler dikmiş, yemek yapmış ve kışları ısınmak için at dışkısından tezek yapmış. Köyde okul olmadığı için şimdi sadece biri hayatta olan 5 oğlunun eğitim görevini de üstlenmiş. 

Köyde değişik etnik köken ve inançtan Özbek, Paştu, Hazar, Sünni ve Aleviler barış içinde kardeşçe yaşıyormuş. 1973’te Muhammed Davud Han’ın devlet başkanı olmasından sonra köydeki durum değişmeye  başlamış, etnik gruplar arasında çelişkiler baş göstermiş. 

TALİBAN YAŞAMLARINI ALTÜST ETMİŞ

O sıralar ülkenin diğer yerlerindeki karışıklıklar ve şiddetten Zar Kharid köyünde yaşayanlar fazla etkilenmemiş. Ancak bundan 8 yıl önce Talibanların köylerine gelmesinden sonra atmosfer değişmiş. Taliban, o sıralar 13 yaşında olan Uzbek’in torununu birlikte götürmek istemiş ama babası  Mohammadullah karşı çıkınca çocuğa karşılık 5 bin dolar istemiş. Çocuğu kaçak yollardan İran’a gönderen ailenin üzerindeki Taliban baskısı artmış. Baskılar şiddette dönüşünce de hep birlikte İran’a göçmüşler. İran’da gizlenmek zorunda kaldıkları için geçim sıkıntısı çekmiş ve Türkiye üzerinden Avrupa’ya gitmeye karar vermişler. 

SEMBOL OLDU

İnsan kaçakçılarının yardımıyla lastik botla Yunanistan’ın Midilli Adası’na geçmişler. Bot insanlarla dolu olduğu ve batma tehlikesi bulunduğu için insan kaçakçıları, yolcuların tüm eşya ve valizlerini denize atmış. Hırvatistan’da Opatovac Mülteci Kampında iken 105 yaşındaki Uzbek, basının ilgi odağı ve bir anda sığınmacıların çektikleri güçlük ve acıların sembolü olmuş. 

İsveç’in insan haklarına saygılı ve ilticacılara kucak açan bir ülke olduğunu duydukları için önce otobüs daha sonra da trenle yolculuk yaparak İsveç’e ulaşmışlar. Avrupa’ya yönelik sığınmacı akınının olduğu ilk aylarda sınırlarını sığınmacılara açan İsveç, 160 bin ilticacıyı kabul ettikten sonra  bir anda iltica politikasını değiştirdi. İlticacıların girişlerini engellemek için sınırdaki denetimleri artırdı. Parlamento iltica hakkını neredeyse ortadan kaldıran yeni bir yasayı kabul etti.

İFADESİ SINIR DIŞI EDİLMESİ İÇİN KULLANILDI

Bibikhal Uzbek, Göçmen Dairesine verdiği ifadesinde Talibanların köyde yaşayan herkesi tehdit ettiğini söylemişti. Bu ifadesi Göçmen Dairesi tarafından sınır dışı edilmesi için kullanıldı. Sınır dışı edilme kararında, son 2 yıl içinde Kunduz’da hükümet güçleri ve Talibanlar arasında şiddetli çatışmaların yaşandığı kabul edilmesine rağmen çatışmaların Bibikhal’ın İsveç’te koruma altına alınmasını gerektirecek şiddette olmadığı öne sürüldü. İsveç Göçmen Dairesi, Svenska Dagbladet gazetesinin  Bibikhal Uzbek hakkında neden sınır dışı edilme kararı verildiği sorusunu yaşlı kadının onayı olmadığı için cevaplayamayacağını söyledi. Gece gündüz uyuyan Uzbek’in onay vermesi mümkün görünmüyor.(Stockholm/EVRENSEL)