Ev hizmetlerinde çalışanların sigortalılığı

Gülüzar ÖZEV
Mali Müşavir

Yer silinecek dedi, sildim.
Halı yıkanacak dedi, yıkadım.
Evi  temizle dedi, temizledim.
Yaptım bir haftalık işi bir günde.
Koptu belim tükendi kollarım.
Camlar vardı silinecek, büyük geniş ve yüksekte ama korunmasız.
Uzandım silmek için...
Uzandım, uzandım, uzandım..! 
Islak bez ellerimde.
Önce bez düştü ellerimden.
Sonra, ben...!
Çakılıverdim yere...!

Hakkı en çok yenilen işlerdendir ev hizmetlerinde çalışanların yaptıkları işler. Bu işlerde çalışanların kadın olması durumun vahametini bir kat daha artırmıştır. Yıllardır da çözüm bulunamamıştır onların emeğinin karşılığını almalarına… Oluşan tepkiler üzerine 1 Nisan 2015 tarihinde 5510 sayılı Sosyal Güvenlik Kanunu bu haksızlığın önüne geçmek için bir takım düzenlemeler yapmıştır… 5510 Kanunu ek 9. madde ile ev işçilerinin çalışma sürelerine göre sigortalılıkları belirlenmiştir.

KİMLER EV HİZMETLİSİ SAYILIYOR?

Evde temizlik, yemek yapma, çamaşır, ütü, alışveriş, bahçe işleri ile gündelik işler ile çocuk yaşlı hasta bakımı, yapan kimse;

1- Ev hizmeti nedeniyle işe alınmalı,

2- Üçüncü dereceye kadar akraba dışında olmalıdır.

Evde çalışan kişinin aynı evde kalması ve ya kalmaması bu kanundan yararlanmasını engellemez. Hizmet ev dışında örneğin hastanede de verilebilir. 

Bu kanundan gerçek kişi işverenler yararlanabilir. Tüzel kişiler bu haklardan yararlanamaz. Örneğin işveren limited şirket ise yapılan iş ev hizmeti de olsa ek 9 kapsamına girmeyecektir.

EV HİZMETLERİNDE 10 GÜNDEN AZ ÇALIŞANLARIN SİGORTALILIĞI

Ev hizmetlerinde 10 günden az çalışanlar için farklı bir uygulama söz konusudur. On günün tespitinde 7.5 saatin altındaki çalışmalar bir gün kabul edilecektir. On günden az çalışmalar birbirini takip eden günler olabileceği gibi aynı ay içinde farklı günlerde olabilir.

On günden az çalışmaları işveren bağlı bulunduğu SGK kurumuna fiilen veya internet yoluyla başvurabilir. Başvuru için “Ev Hizmetlerinde 10 Günden Az Sigortalı Çalıştıracaklara İlişkin Başvuru Formu” doldurulması gerekir. 

Normal çalışma koşullarında işçi bir gün dahi çalışsa sigortalı olmak zorundadır. Kanun bu bir gün süresince bütün sigortalı kollarına tabi olarak çalışmasını zorunlu kılar. Sigorta primi brüt maaşın yüzde 37.5’i iken dokuz gün çalışanlar için yüzde 2’dir. Yaklaşık yüzde 35 oranında işçi aleyhine bir durum söz konusudur.

Evinde on günden az (onuncu gün hariç) hizmetli çalıştıranlar sadece iş kazası ve meslek hastalığı primi ödeyecektir. Hal böyle olunca işveren sigorta sorumluluğunda kurtulmak için hizmetliyi bir ayın içinde dokuz günden fazla çalıştırmama yoluna gidecektir. Ev hizmetlerinde çalışanların genelde kadın olduğu düşünüldüğünde kadınlar için bir yönüyle hak kaybının yolu açılıyor demektir. Diğer yönüyle ev hizmetlerinde çalışanların kayıt altına alınması için olumlu bir adımdır. Çünkü bu kayıtlılık ev işinde çalışanların sendikalaşmasının önünü açacaktır.

EV HİZMETLERİNDE 10 GÜN VE DAHA FAZLA ÇALIŞANLARIN SİGORTALILIĞI

Ev işlerinde on gün ve daha fazla çalışanlar diğer tüm sigortalı çalışanlarla aynı statüde sayılacaklardır. Yani 5510 sayılı kanunun 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine tabi sigortalılara tanınan haklardan yararlanacaklardır. Çalıştıkları süre boyunca uzun ve kısa sigorta kollarına tabi olacaklar işsizlik sigortasından faydalanacaklardır.  Gerçek kişi işveren bağlı bulunduğu SGK’ya gidip “Ev Hizmetlerinde 10 Gün ve Daha Fazla Çalıştıracaklara İlişkin Bildirge” vererek dosya açtıracaktır. İşverenlerin her ay prim ve hizmet bildirgesi verme zorunlulukları yoktur. Çalışanın diğer sigorta kollarına tabi olması bu kanuna göre çalışmaya engel değildir. Otuz gün boyunca çalışma olması koşulunda sadece isteğe bağlı sigortalılık iptal olur.

İşverenin evinde işe aldığı hizmetlinin sigortasını yapılmaması veya eksik bildirilmesi hallerinde iki asgari ücret tutarında ceza kesilir. Bu rakam yaklaşık olarak 3550 liraya denk gelmektedir. 

On gün ve daha fazla ödenecek primler bütün sigorta kolları uygulandığı için brüt ücretin yüzde 37.5  tutarındadır. Bu rakam ise yaklaşık olarak 666 liraya tekabül etmektedir. Sigorta priminin bu kadar yüksek olması ödeme yapacak işvereni de zor duruma sokmaktadır.  Ne yazık ki ülkemizde sigorta prim miktarı yüksekliği ile dünyada açık ara ile önde gitmekteyiz… Yıllarca yüksek tutarda prim ödenmesine rağmen emekli maaşı yaklaşık 1000 lira gibi komik düzeydedir.

SONUÇ

Ev hizmetlerinde çalışanların sigortalılığı için on gün az ve on günden fazla çalışma süreleri ayrımına gidilmiştir. On günden az çalışanlar içi iş kazası ve meslek hastalığı primi yatacak, on günden fazla çalışanlar için bütün sigorta primleri yatmış olacaktır. On günden az çalışanların prim yatmamasından dolayı emekli olma,işsizlikten yararlanma, hastalık yardım alma hakları yokken on gün ve daha fazla çalışanlar için bu hak mevcuttur.

Taksi şoförlerine de aynı uygulamanın söz konusu olduğu gibi on güden az ve on günden çok çalışma şartları işçilerde beklenen çözümü sağlamaktan uzak kalmıştır. Çözüm için daha kapsayıcı düzenlemelere; örneğin tam sigortalılık için on gün ve daha fazla çalışma ayrımına son verilmesine, primlerinin teşviklere bağlı olmadan düşürülmesine ihtiyaç vardır.