08 Nisan 2017 00:08

Dünyanın en renkli göçebeleri, 8 Nisan kutlu olsun

8 Nisan, ilk Uluslararası Roman Kongresi’ne atfen, 1990’dan bu yana Dünya Romanlar Günü olarak kutlanıyor.

Paylaş

Bugün Dünya Romanlar Günü. Nisan 1971’de, Çingenelerin sorunlarını tartışmak üzere Londra’da düzenlenen ilk Uluslararası Roman Kongresi’ne atfen, 1990’dan beri 8 Nisan Dünya Romanlar Günü olarak kutlanıyor. 8 Nisan, Roman Günü olarak adlandırılırken “Celem Celem” milli marş oldu, bir de Roman bayrağı kabul edildi.

Ağırlıklı olarak Avrupa’da yaşayan Romanlar, Kuzey Hindistan kökenli göçebe bir halk. Vatanlarını neden terk ettiklerine dair tarihçilerin üç görüşü var: 

* En yaygın teori, Hindistan’ı fetheden Müslümanların, Romanları köle olarak alıp ülkelerine götürmeleri. 

* En düşük kast olduğu sanılan Romanlar, Müslüman fatihlere karşı paralı asker olarak kullanılmış ve yenilginin ardından göç etmek zorunda kalmış olabilirler.

* Firdevsi’nin Şehnamesi’ne göre, MS 420 yılında vatanlarını (Hindistan, Karaçi) terk edip dünyaya yayılan 12.000 kişilik Luri halkı, eğer Romanlar ise dünyaya yayılmalarının Hindistan’ın işgali ile ilişkisi olamaz.

Bizim topraklarımızda Roman halkı Çingene (Kendilerine Çingene denmesinden hiç hoşlanmazlar) sözcüğünün versiyonları olan Çingen, Cingen, Cıngan, Çingan, Çingân, Cingan ve Cingane gibi isimlerle anılır. Yunanca tsinganos sözcüğünden gelen Roman kelimesi Eski Yunanca’da ‘Mısırlı’ anlamına geliyor. Roman dilinde ise büyük manasındaki ‘koca’ anlamına geliyor. Bu koca halk yüzyıllardır bütün ülkelerde şehir sınırlarının dışına itildi. ‘Kalaycıııı’ sesiyle girebildiler sokaklarımıza... Ya da dans eden renkli kıyafetli ‘oynak kalçalı kadınlarıyla’... Ya da sepetçi, elekçi sıfıtlarıyla...Toplumun kabul etmediğini devlet hiç kabul etmezdi. Yaşamlarını kurdukları mahalleleri ‘fuhuş yuvası’ aşağılamalarıyla kentsel dönüşümle yer bir etti. Yetmedi Manisa’nın Selendi ilçesinde olduğu gibi, sayıları binleri bulan insanlıktan nasibini almamış grubun saldırısıyla evleri, işyerleri ateşe verildi. Devlet seyretti... 

Devlet seçim arifesinde özür bile diledi. Zamanın Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan ‘Roman Açılımı’ kapsamında 14 Mart 2010 tarihinde İstanbul’da düzenlenen Roman buluşmasında Romanlardan özür diledi. Ama değişen birşey olmadı.  Bizde böyle de dünyanın diğer ülkelerinde farklı mı sanki Romanlara yaklaşım. Dünyanın her yerinde Romanlar yerleşik düzeni olmayan göçebe insanları çağrıştırır. Oysa Romanların çok azı günümüzde göçebedir. Yaşadıkları ülkenin yaşam biçimini benimsemişlerdir ama o ülkenin vatandaşı muamelesi görmezler. 

Dünyanın en renkli göçebe topluluğu ilk kez 1505’te İrlanda’da, 1514’te de İngiltere’de nüfus kayıtlarına geçirildiler. Dünyanın en renkli göçebelerinin büyük kısmı, Avrupa’nın güney kesiminde toplanmış durumda. 19. yüzyılın sonlarına doğru Kuzey Amerika’ya da göç etmişler. Türkiye’de ise özellikle Adana (Cono aşireti) olmak üzere, Çanakkale, Edirne, Kırklareli, Tekirdağ, Düzce, İstanbul ve İzmir’de yaşıyorlar.

NAZİ SOYKIRIMI

Romanlar hakkındaki “per se” yani genetik olarak tembel oldukları yönündeki kanaat Nazilerin ilham kaynağı oldu.  8 Aralık 1938’de çıkarılan bir genelgeyle birçok Roman, Avusturya’daki Daçau, Sachsenhausen, Buchenwald, Lackenburg gibi toplama kamplarında gözaltına alındı.1941’de 5000 kadar Roman Almanya ve Avusturya’dan Lizmannstadt’daki (Lodz-Polonya) gettolara sürüldüler. Oradan da kendileri için son durak olarak planlanan Chelmö (Polonya) toplama kamplarına getirilip, gaz odalarına öldürüldüler. Naziler 220 bin ila 500 bin arasında Romanı öldürdüğü tahmin ediliyor.  

ROMANLAR İNSANİ ŞARTLARDA YAŞAMAK İSTİYOR

8 Nisan Dünya Romanlar Günü yaklaşırken Romanlara yönelik ırkçılık ve insan hakları ihlallerine dikkat çeken insan hakları örgütleri, Romanların insani koşullarda yaşayabilmesi için Avrupa ülkelerine çağrı yaptı.

Tehdit Altındaki Halklar Topluluğu (GfbV) perşembe günü yayınladığı bildiride özellikle Balkanlar’da yaşayan Romanların maruz kaldıkları sistematik ayrımcılık ve dışlanmaya  dikkat çekti.

Tehdit Altındaki Halklar Topluluğu (GfbV) ve Doğu Avrupa’da faaliyet gösteren diğer Roman sivil toplum örgütleri ortak çağrılarında Almanya ve Doğu Avrupa hükümetlerinden “Romanların eşit hak sahibi vatandaş olarak kabul edilmelerini ve Romanlara yönelik ırkçılıkla etkin bir şekilde mücadele edilmesini” talep etti.

Alman Sinti ve Romanlar Konseyi Başkanı Romani Rose, “özellikle son dönemde Avrupa Birliği’ne üye ülkelerde Romanlara yönelik işlenen ihlalleri” hatırlatarak, Avrupa Komisyonu Başkanı Jean Claude Juncker’i göreve çağırdı.

Rose “Önceden olduğu gibi şimdi de resmi makamlar milliyetçilik, ırkçılık, nefret suçları ve azınlıklara yönelik kıyımı görmezden geliyor” diyerek Mart ayında Romanya’da yaşanan saldırılara ve ev yakma olaylarına dikkat çekti.

ETKİNLİKLER

SELÇUK 

Selçuk Belediyesi Dünya Romanlar Günü nedeniyle bir etkinlik düzenliyor. 8 Nisan akşamı İsabey Mahallesi’nde düzenlenecek olan etkinliğe Davul ve Darbuka Grubu, Selçuk Efes Roman Dans Grubu 2017 ve Sökeli Sezgin’in katılacak.   

ÇİNGENE GECESİ/ANTALYA     

Reşat Öden ile Çingene Gecesi #GypsyNight Dünya Romanlar Günü 8 Nisan Cumartesi akşamı 21.00’de Bademaltı Sahne’de gerçekleşecek.

ROMAN MİLLETVEKİLİ ÖZCAN PURÇU İZMİR’DE  

CHP İzmir Milletvekili Özcan Purçu, referandum çalışmaları kapsamındaki ziyaretleri renkli görüntülere sahne oldu. Purçu yarın, 8 Nisan Dünya Romanlar Günü nedeniyle İzmir’deki bazı etkinliklere de katılacak. 

DÜNYA DİLLERİNDE ROMANLAR

Athingani (Yunanca)

Bohémien (Fransızca)

Cadegipti, Cingali (İtalyanca) 

Cigan (Slav dilleri) Cigány,

Ciganyok, "Firavun'un halkı" (Macarca)

Cikán (Çekçe),

Cyganie (Lehçe),

Giofog (Galce)

Gipcyan, Gipson, Gypsy (İngilizce)

Gitan, Manouches,  Gitano (İspanyolca)

(İstanbul/EVRENSEL)

ÖNCEKİ HABER

Komplocu zihniyet değiştirilebilir

SONRAKİ HABER

Seçimler ölümler ve Brexit

Sefer Selvi Karikatürleri
Evrensel Gazetesi Birinci Sayfa
Evrensel Ege Sayfaları
EVRENSEL EGE

Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...