05 Şubat 2017 22:24

SSCB’de posta hizmetlerinin tarihçesine kısa bir yolculuk

Okay Deprem, Lugansk Halk Cumhuriyeti’nin başkenti Lugansk’taki LNR Posta Müzesinde SSCB’nin posta tarihini Evrensel okurları için inceledi.

Paylaş

Okay DEPREM
Lugansk

1990’lı yıllara kadar mektup veya telgraf gönderip almak, her çeşit posta paketini yollayıp teslim almak üzere; insanların yolunun sık sık düştüğü temel birkaç kamu kurumundan biriydi posta binaları. Kent merkezlerinde bulunan posta idaresi binalarından içeri girer girmez kişiyi etkileyen şaşaalı, devasa ve estetik harikası salonlar dünyanın pek çok yerinde alışıldık bir manzara iken, bunların çok azının bünyesinde müze yer alır. Posta müzeleri ya her büyük şehirde bulunmaz ya da mevcut posta ofisi binaları içinde olmazlar.

Lugansk Halk Cumhuriyetinin (LNR) başkenti Lugansk’ın posta idaresi binasına davetli olarak gerçekleştirdiğimiz ziyaretimizde, burada kentin veya bölgenin posta hizmetleri tarihini çok aşan içerik ve kalitede bir müze olduğunu öğrenmek bizler açısından sürpriz oluyor. Müze müdiresinin rehberliğinde, Sovyetler’de posta hizmetlerinin ve teknik iletişim kültürünün geçmişine doğru kısa süren bir yolculuğa çıkıyoruz.            

2014 SAVAŞI’NDA POSTA BİNASININ BOMBALANMASININ BELGELERİ

LNR Posta Müzesinin girişinde hüzünlü bir tablo ve fotoğraflar dizisi karşılıyor bizi. Donbass Savaşı’nda ölen ve hepsi de genç kadınlardan oluşan dört posta çalışanının fotoğraflarının altında “Unutmayacağız, affetmeyeceğiz” yazılı. Aynı şekilde, 2014 yazında Ukrayna ordusunun Lugansk kent merkezi ve çeperini savaş uçaklarını da kullanarak bombalaması sonucu ağır hasara uğrayan posta idaresi binasının iç ve dış cephesinin yıkım görüntüleri de sayısız fotoğraflar eşliğinde belgeleniyor…

SSCB devrinde hemen hemen bütün kamu çalışanlarına farklı vesilelerle; çalışma motivasyonu sağlamak ve bireysel ve kolektif emeği manevi olarak ödüllendirmek adına “Paçyotnaya Gramota” adı verilen sertifikalar verilirdi. Posta hizmetleri emekçileri için özel olarak hazırlanmış ve hepsinde de Lenin’in bir baş çiziminin olduğu, kızıl bayrağın resmedildiği bu takdir belgelerinin farklı örneklerine bakıyoruz bir sütunda. ‘Troyka’ bilindiği gibi, Rus coğrafyasında genellikle üç atın çektiği ve kızak üzerinde giden motorsuz kış arabalarına verilen isimdi. 20. yüzyıla kadar Rus İmparatorluğu’nda kış aylarında neredeyse tüm posta hizmetleri Posta Troykası ismindeki kızaklı araçlarla sağlanıyordu.  

BİR YANDA MODERN CİHAZLAR, BİR YANDA ABAKÜS

SSCB’de ’50’li ve ’60’lı yıllarda tedavülde olan ve hafızalarda yer edinmiş mektup zarfları toplu olarak ayrı bir panoda sergileniyor. Renkli zarfların temaları genellikle; Moskova’nın temel ören yerleri, başkentin efsanevi televizyon kulesi, bir takım yeni nesil askeri araçlar, uzaya çıkışın çeyrek asırlık yıl dönümü, üretimden çıkmış yeni model otomobiller, sosyalist devrimin ve birliğin kuruluş tarihlerinin farklı yıldönümleri, vb.

Müzenin bir kısmı, Sovyet ülkesinin teknolojik bakımdan henüz gerileme ve duraklamaya girmeden önce üretebiliyor olduğu çok değişik tipteki posta hizmetleri makinelerine ayrılmış. Örneğin birinin sağ bölümünde jeton ile pul alınırken, aynı aygıtın sol tarafında ise, pullar yapıştırıldıktan sonra gönderilecek mesafeye göre damgalanmak üzere farklı tuşlara basılıp mektupların atıldığı bölme var. Aynı bölümün devamında büyükçe bir telgraf aparatı boy gösteriyor. T-63-A numarasını taşıyan ve eski Demokratik Alman Cumhuriyeti’nin Karl Marx şehrinden getirildiği belirtilen aletin üretim tarihi ise şaşırtıcı: 1890.

Çok uzun on yıllar boyunca kesintisiz kullanıldığı tahmin edilebilen cihaz bugün dahi tasarrufa müsait gözüküyor. Hemen yan taraftaysa ‘Teknik Donanım’ etiketi yanında “İskra – 341” kodlu bir kasa aleti göze çarpıyor. 1970 ve 80’li yıllarda kullanımda olduğu bilgisi yazan aracın hemen altındaysa bir abaküs duruyor. Sovyetler’in değil son yıllarına kadar; ’90’larda hatta 2000’lerde bile, Batı bilimsel ve teknik devrimde geometrik bir hız yakalamışken halen sayı boncuğundan istifade ediliyordu. Az ileride, Lugansk’ın ‘Voroşilovgrad’ olduğu zamanlarda posta görevlilerinin giydiği standart üniformaların bir örneğinin üstünde çaprazlamasına asılmış genişçe kızıl bir kuşak dikkati çekiyor. Üstünde yazanların Türkçesi: “Onurlu Emek Gazisi”.  

POSTA AĞINDA YOĞUNLUK HEP UKRAYNA, BELARUS VE BALTIK OLMUŞ

Posta adı verilen sokak veya cadde, eski Sovyet uzamının istisnasız her şehrinin bir köşesinden geçerdi. Buna göndermek yapmak adına konulan ‘Posta Sokağı Numara: 22’ tabelasının altında, teması ne olursa olsun eski dönemde Ukrayna SSC’de çıkan merkezi siyasi süreli ve süresiz yayınlar ile bazı kült kitabı eserlerin örnekleri teşhir ediliyor. Söz gelimi meşhur Pravda (Gerçek) gazetesinin yerel versiyonu olan ‘Ukrayna Gerçeği’ ile, her bir cumhuriyette ayrı ayrı yayımlanan ‘Sovyet Ukraynası’ gazetelerinin 7 Kasım tarihli sayılarıyla, “Köylü Kadın” mecmuası ile, ülkedeki devasa posta işletmesinin işçi ve memurlarına dönük neşredilmekte olan “İletişim Habercisi” gibi dergilerin kimi nüshaları gösteriliyor. Hatta Pravda’nın çok farklı türevleri o kadar yerele inmiş ki, vaktiyle yalnızca Lugansk kentine ve bölgesine dönük “Voroşilovgrad Pravdası’ süreli yayınının çıktığını da yine buradaki panolardan birisinden öğreniyoruz.

Biraz sonra, 1956 senesine tarihlenen ‘Posta Vagonlarının Rotalarının Şeması’ başlıklı bir harita dikkati çekiyor. Avrupa Rusya’sında daha ziyade Moskova ve Kazan’ın geniş çeperlerinde ciddi bir yoğunlaşma göze çarparken; Ukrayna, Belarus ve Baltık bölgesinin abartısız her bir karışında aynı yoğunluk gözleniyor. Müzenin bitimine doğru yaklaşırken “Rus Devletinin 17. Asırda Posta Alanlarının Şematik bir Haritası” karşımıza çıkıyor. Buna göre, Kazan-Moskova ve Kiev arasındaki üçgenden ibaret tüm iletişim yolları. Kısacası Büyük Petro ve II. Yekaterina devirlerinden hemen önce Rus dünyasının ne kadar ufak bir alanda tarih sahnesine çıktığının bir başka kanıtı da burada...

ÖNCEKİ HABER

Antalya ‘hayır’ çalışmalarına başladı

SONRAKİ HABER

Gazeteciler yarın adliye nöbetinde: Bir günde 22 duruşma var

Sefer Selvi Karikatürleri
Evrensel Gazetesi Birinci Sayfa
Evrensel Ege Sayfaları
EVRENSEL EGE

Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...