Bu yanlıştan dönün

Alper YALÇIN

9 Kasım 2016 tarihinde 12 yaşında bir çocuğun balık, marul, şalgam suyu gibi malzemeleri çaldığı ve 8 iş yerinde daha hırsızlık yaptığı için tutuklanmasına ilişkin haber kamuoyuna yansıdı.1 Bu durum toplum vicdanını rahatsız etti ve birçok insanın tepkisine sebep oldu. Ancak bilinmelidir ki bu durum hiç de istisnai bir durum değildir. Daha önce Bursa’da 38 dosyası olan 13 yaşında bir çocuğun tutuklanması gibi2, yufkacıdan 20 TL çaldığı için tutuklanan çocuk gibi3... Ancak bu tepkilerden toplumun hapishaneleri nasıl konumlandırdığına ilişkin bir soru çıkartmak mümkün; bu çocuğun tutuklanarak hapishaneye gittiği düşünüldüğünde, toplum hapishanelerin zararlı, işlevsiz olduğunu düşündüğü için mi tepki gösterdi yoksa hapishanelerin varlığından rahatsız olmaksızın sadece çocuğun yoksul olması sebebiyle gerçekleştirdiği eylemi mi masumlaştırdı? Bu sorunun cevabı ne olursa olsun iki cevap için de toplumsal bir mücadele gerekiyor. 

Adli Sicil ve İstatistik Bürosu’nun verilerine göre çocuk mahkemelerinde 53 bin 909 4, yetişkinlerin yargılandığı ceza mahkemelerinde 107 bin 877 5 olmak üzere 161 bin 786 çocuğun malvarlığına karşı suçlardan dolayı yargılandığı görülmektedir. 6

Çocukların en fazla malvarlığına karşı suçlardan dolayı yargılanmaları, hapishanelerdeki çocukların neredeyse yarısının hırsızlıktan dolayı kapatılmaları, ekonomik eşitsizliğe dair tartışmaların yapılması gerekliliğini ortaya koymaktadır.

Adli Sicil ve İstatistik Müdürlüğü’nün çocuk mahkemelerine dair 2015 yılı istatistiklerinde göze çarpan bilgilerden bir diğeri ise yabancı uyruklu çocukların en çok malvarlığına karşı suçlardan dolayı yargılanmış olmalarıdır.

HDP Milletvekili Ayhan Bilgen’in soru önergesine cevap veren Adalet Bakanlığı 12 Nisan 2016 tarihinde hapishanelerde 80 Suriyeli çocuğun bulunduğunu, 17 Ekim 2016 tarihi itibariyle de hapishanelerde 144 yabancı uyruklu çocuğun olduğu bilgisini paylaşmıştır. 7 Hapishanelerdeki yabancı uyruklu çocukların çoğunluğunun Suriye’den gelen çocuklar olduğu bilgisi göz önünde bulundurulduğunda, malvarlığına karşı işlenen suçlar kapsamında yargılanan yabancı uyruklu çocukların çoğunun da Suriye’den gelen çocuklar olduğunu tahmin etmekteyiz. Hapishanelerdeki yabancı uyruklu çocukların sayısı artıyor, çocukların yaşadıkları şartların tartışılması gerekiyor. Sığınmacı çocukların durumlarına dair okunması gereken iyi bir rapor da bulunmaktadır. 8

Hırsızlık yapan çocuklara ilişkin anlaşılması güç olan devlet yaklaşımı ise, “rehabilitasyon” ve “iyileştirme” yaklaşımıdır. Çocuklara tahliye olduktan sonra dahi destek sağla(ya)mayan infaz sistemi, çocuğun maddi ihtiyaçlarına dair hiçbir şey çözmediği halde çocuğun aynı eylemi gerçekleştirmemesini bekliyor. Hapishanelerin bu konuda çocukları cezalandırmak, disipline etmek dışında başka bir amacının, işlevinin olduğunu söylemek oldukça güçtür. 

Türkiye’de şu anda 2500’den fazla çocuk mahpus bulunuyor ve bu rakam son 15 yıldaki en yüksek çocuk mahpus mevcutlarından biridir.Türkiye’deki hapsetme pratiğinin artmasına paralel olarak şu anda Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü’nün resmi web sitesinde paylaşılan bilgilere göre yeni Hatay, Tarsus, Kayseri çocuk hapishaneleri ve İzmir Çocuk Eğitimevi açılmış durumda. Çorlu ve Diyarbakır açılması planlanan çocuk hapishanelerini de dahil ettiğimizde 2019 yılının sonuna geldiğimizde 8 tane çocuk kapalı tutukevi, 4 tane eğitimevi olacak gibi görünüyor. Hak ihlallerine, sivil toplum örgütlerinin hapishanelere müdahil olmasına, bilgi edinme yollarının sınırlı olmasına değinmiyoruz bile... 

Biz, hapishanelerin çocuklara verdiği zararların tanıklarıyız, bu yanlıştan en kısa zamanda dönülmesi için çağrıda bulunuyoruz.

* Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği ve Gündem Çocuk Derneği üyesi.  

1 Karabük’te Balık Çalan 12 yaşındaki çocuk tutuklandı – Doğan Haber Ajansı:  http://www.dha.com.tr/dha-yurtyenidenkarabukte-balik-calan-12-yasindaki-cocuk-tutuklandi_1375813.html Erişim Tarihi: 10.11.2016
2 Bursa’da 13 yaşındaki suç makinesi tutuklandı! – Bursa Tv: http://www.bursatv.com.tr/24/12/2015/manset/bursada-13-yasindaki-suc-makinesi-tutuklandi/ Erişim Tarihi: 10.11.2016 
3 Yufka çalan çocuk tutuklandı – karadeniz gazete: http://www.karadenizgazete.com.tr/bolgesel/yufka-calan-cocuk-tutuklandi/107810 Erişim Tarihi: 10.11.2016 
4 Çocuk Mahkemeleri, Karar Dağılımları, TÜRKİYE(2015):  http://adlisicil.adalet.gov.tr/istatistik_2015/%C3%A7ocuk/9.pdf
5 Ceza Mahkemeleri, TCK Uyarınca Açılan Davalardaki Suç Dağılımları, TÜRKİYE(2015): http://adlisicil.adalet.gov.tr/istatistik_2015/CEZA/33.pdf
6 Adli Sicil ve İstatistik Müdürlüğü’nde paylaşılan veriler ile ilgili, bir çocuğun birden fazla dosyası olabileceği, bozularak gelen davalardaki suçları kapsayabileceği ve genel ceza mahkemelerindeki rakamların,  çocuk mahkemelerini de kapsıyor olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. 
7 CİSST’in 11.10.2016 tarihinde Adalet Bakanlığı’na yapmış olduğu 2692 sayılı bilgi edinme başvurusuna 27.10.2016 tarihinde verilen cevaptır.  
8 Türkiye’de Sığınmacı Çocuk Olmak, Sosyal Kültürel Yaşamı Geliştirme Derneği, İstanbul Saha Araştırması, Mayıs 2016.