Halil İnalcık, bilimsel tarihçiliğin hakim olmasına çalıştı

Sevda AYDIN
İstanbul

100 yaşında hayatını kaybeden, dünyanın sayılı tarihçilerinden Prof. Dr. Halil İnalcık için bugün Ankara Üniversitesi Dil, Tarih, Coğrafya Fakültesinde bir tören düzenlenecek. İnalcık için Bilkent’teki Doğramacızade Camii’nde öğle namazını müteakip tören yapılacak. İnalcık’ın cenazesi, perşembe günü İstanbul’daki aile mezarlığına defnedilecek.

1916’da İstanbul’da doğan İnalcık, 1942’de Türkiye’de sosyo ekonomik tarih yazıcılığının ilk örneklerinden biri olan “Tanzimat ve Bulgar Meselesi” başlıklı teziyle doktor oldu. 1943’te de “Viyana’dan ‘Büyük Ricat’e Osmanlı İmparatorluğu ve Kırım Hanlığı” teziyle doçent unvanını aldı. 1947’de Türk Tarih Kurumu üyeliğine seçilen İnalcık, 1949’da İngiltere’de British Museum’da Türkçe yazmalar üzerinde çalıştı ve Osmanlı tarihine ait kayıtları topladı.
1950’li yıllardan sonra yayınları ve öğretim faaliyetleriyle adı dünya tarih çevreleri tarafından yakından izlenen İnalcık, 1972’de aldığı davet üzerine Chicago Üniversitesi Tarih Bölümünde imtiyazlı profesör olarak çalışmaya başladı. 1973’te İngiltere’de “The Ottoman Empire: The Classical Age, 1300-1600 (Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ, 1300-1600)” adlı eserini yayımladı. Eser, birçok yabancı dile çevrildi, seçkin dünya üniversitelerinde okutulan temel eserlerden biri oldu.
Yaklaşık 15 yıl çalıştığı Chicago Üniversitesinden 1986’da emekli olan İnalcık, 1990-1992 yılları arasında Harvard ve Princeton üniversitelerinde misafir profesör olarak dersler verdi. 1993’te Bilkent Üniversitesi Tarih Bölümünü kurdu. Osmanlı tarihi üzerine çok sayıda eseri bulunan Prof. Dr. Halil İnalcık, 7 dil biliyordu.

‘MUHAFAZAKAR TARİHÇİLİKTEN KOPAN ENDER ÖRNEKLERDEN’

İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Siyasi Tarih Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Y. Doğan Çetinkaya İnalcık hocanın milliyetçi ve devletçi bir çerçeveden çıkmış da olsa Türkiye’de modern ve bilimsel tarihçiliğin oluşması ve kurumsallaşmasında çok önemli bir rol oynadığını belirtti. Çetinkaya şözlerini şu şekilde sürdürdü; “Türkiye’de modern tarihçiliğin kurumsallaşmasında Fuat Köprülü ve Ömer Lütfi Barkan gibi önemli bir halkayı temsil etmiş, dahası kendi içine kapalı tarihçiler dünyasını dış dünyaya açmış ve sonuçta kendisine yurt dışında da prestijli bir yer edinmiştir. Bu anlamda hocaların hocası payesini hak etmiş ve zaman zaman devletçi ve milliyetçi refleksler vermekten geri duramamışsa da daha çok sığlık ve bilimsellikten uzaklıkla malul milliyetçi muhafazakar tarihçilikten kopan ender örneklerden bir tanesini teşkil etmiştir.”
Evrensel Kültür Dergisi Yayın Yönetmeni Aydın Çubukçu Halil İnalcık’ın Efsaneye dayanan tarihçilik yerine, sözde tarihçilik yerine belgeli ve gerçekçi bir bilimsel tarihçiliğin hakim olmasına çalıştığını hatırlattı: Halil İnalcık bütün dünya bilim çevrelerinin kabul ettiği gibi en büyük Osmanlı tarihçilerinden birisiydi. Özellikle belgelere olan hakimiyetiyle ve bunlara getirdiği yorumlarla bu unvanı hak etmiştir. Efsaneye dayanan tarihçilik yerine, sözde tarihçilik yerine belgeli ve gerçekçi bir bilimsel tarihçiliğin hakim olmasına çalıştı. Eserleri daima yol gösterici kaynaklar olarak kalacaktır. Saygıyla anıyoruz.

Tarihçi Halil İnalcık hayatını kaybetti

BİLKENT ÜNİVERSİTESİ: ÜZÜNTÜMÜZ SONSUZDUR

Bilkent Üniversitesi Tarih Bölümünün kurucusu olan İnalcık için üniversiteden başsağlığı mesajı yayımlandı; “Üniversitemiz Tarih Bölümü kurucusu, büyük Osmanlı tarihçisi, Hocaların Hocası Prof. Dr. Halil İnalcık vefat etmiştir. Üzüntümüz sonsuzdur... Ulusumuza, tüm sevenlerine, Bilkent camiasına ve ailesine başsağlığı diliyoruz.”

‘TARİH DİSİPLİNİNİN PUSULASI’

İnalcık’ın ardından başta öğrencisi İlber Ortaylı olmak üzere kitaplarını okuyan pek çok kişi sosyal medyadan “hocaların hocası” için duygularını paylaştı.
Ortaylı hocasını, “Halil İnalcık Hoca bir müessesedir, bir kurumdur. Bu ülkenin yetiştirdiği, iftihar edeceği bir münevverdir.” Sözleriyle andı.
Tarih Vakfı ş resmi twitter hesabından Kurucu Üyeleri Halil İnalcık için şöyle dedi; Tarih disiplininin pusulası, Halil İnalcık’ı kaybettik. Ailesine, öğrencilerine başsağlığı diliyoruz.
Oyuncu ve Yönetmen Ahmet Mümtaz Taylan da İnalcık için sosyal medya hesabından şu sözleri paylaştı: “Yüzyılın harikulâde belleği susmuş. Eşsiz Halil İnalcık. Nur içinde yatsın.”
Yazar Ahmet Ümit “Tarihçilerin kutbu” dediği Halil İnalcık’a “Teşekkürler büyük insan” diyerek veda etti.
100 yıllık bellek, Duayen Tarihçi Halil İnalcık için gazeteci Fehim Taştekin ise düşüncelerini şöyle tarif etti; “Sadece tarihçi değil bir tarih çekip gitti... Halil İnalcık, 100 yaşında hayatını kaybetti.”
Gazeteci Can Dündar da bütün ömrünü çalışmakla geçirmiş, Türkiye’nin asırlık tarihçisi için şu ifadeleri kullandı;  “Sadece tarihçi değil, başlı başına bir tarihti Halil İnalcık.
Tanıştığımız güne şükrediyorum. Başımız sağ olsun.”
Şair Onur Caymaz , Halil İnalcık gibi üstatların bu ülkenin “mayası” olduğunu söyleyerek, “Birbirinden kopuk insanlarımızı bir arada tutan harcıydı... Devri daim ola!” dedi.