Favela’da kadın olmak

Rio de Janeiro’da Niteroi favelasında (gecekondu mahallesi) yaşayan bir ev kadını olan Sofya iki yıl önce, şu anda 14 yaşında olan kızı Lais’in altı yıl boyunca kadar üvey babasının tecavüze uğradığını öğrendiğinde dünyalar başına yıkıldı. Böyle bir şeyin olabileceğini aklının ucundan bile geçirmemişti. Ancak durumu farkettiğinde eşinden ayrılmaya ve adli mercilere şikayette bulunmaya karar verdi. 

Kızını koruma amaçlı bu kararı vermek kolay olmadı Sofya için. Oysa çocukluğu boyunca kendisini koruyan olmamıştı. Kendisi de daha küçücük bir kız çocuğuyken ev içinde tecavüze uğramıştı. “Ben 4 yaşındayken annemi kaybettikten sonra sokaklarda yaşamaya başladım; sonra bir kadın beni evine aldı. Yıllar sonra bu kadının kocası bana tecavüz etti. Bunun üzerine tekrar sokağa döndüm” diyor Sofya.

Hayat kadınlığına başladı. Uyuşturucunun pençesine düştü. Defalarca Niterio’daki uyuşturucu tacirlerinin tecavüzüne uğradı -çoğu kez aynı anda birden çok kişinin-. “Bazen favelada kız çocukları, kendilerine önemli insan havası vermek, diğerlerinin onlara imrenmelerini sağlamak için uyuşturucu işine girerler. Bu çok garip değil. O duyguları ben de yaşadım. Öte yandan uyuşturucu tacirleri oldukça acımasız kişilerdi. Onlara karşı koyma şansınız yoktu. Aksini yapanı gözlerini kırpmadan öldürüyorlardı.”

YILDA 527 BİN TECAVÜZ

Bu gün 33 yaşında ve 4 çocuk annesi olan Sofya’nın öyküsü aslında, hem dışarıda, hem ev içinde defalarca cinsel şiddete maruz kalan çok sayıda Brezilyalı kadının öyküsü. Brezilya Hükümetinin yaptığı bir çalışmaya göre, ülkede yılda yaklaşık 527 bin tecavüz vakası yaşanıyor; ancak bu vakaların yalnızca yüzde 10’u bildiriliyor. Tacizlerin yüzde 70’si ise ev içinde cereyan ediyor.

Yenilerde Rio favelasında bir kız çocuğuna tecavüz edildi (polis bu suçun silahlı 30 erkek tarafından işlenip işlenmediğini araştırıyor). Bu tüyler ürpertici durum, daha önceki benzer olaylar gibi tekrar gazetelerin birinci sayfasında yer buldu.

POLİS KADINLARI SUÇLUYOR

Sofya ile, favelalarda yaşayan diğer kadınların yaşadıkları, karşı duruş biçimlerine göre farklılık gösteriyor. Kadınlar, bölgelerinde kuralları kendileri belirleyen ve uygulamaya koyan uyuşturucu tacirlerinin şiddetine; çoğunlukla kadınları suçlu bulan polis yetkililerinin aldırmazlığına; ailelerinin habersizlik ve ilgisizliğine karşı koymak zorundalar. Rio de Janeiro’da Mare Favelası Kadın Gözetim Merkezi adına etkinlikler düzenleyen sosyal hizmet görevlisi Erika Carvalho, “Toplumsal piramit içinde siyahi genç ve yoksul kadın en savunmasız konumda. Bunlar, bilgi ve hizmetlere erişim açısından ise çok daha kötü durumdalar. Brezilya’da toplumsal konum önemli. Bir durum için karakola gittiğinizde bile” diyor. 

ANNE VE KIZI

Sofya yapması gerekeni biliyordu; buna rağmen kızının tecavüze uğraması olayını şikayette birkaç hafta gecikti. Uyuşturucu tacirlerinin kızına bir zarar vermesinden korkuyordu; hala da korku içinde. “Hemen hemen hiç dışarı çıkmıyorum. Beni faveladan atmalarından korkuyorum. Bir ailem yok. Nereye gider, ne yaparım?” Bir STK olan Kadın Hareketi kurucularından, sosyal hizmet görevlisi olan ve Sofya’nın kızının olayıyla ilgilenen Marisa Chaves, uyuşturucu tacirlerinin tecavüzcülerin yargılamasını genellikle kendilerinin yapıp cezalandırdıklarını söylüyor.

 “Cinsel şiddet, gözlerin görmediği bir olgu, tanığı olmayan bir iç şiddet. Taciz genellikle aile içinde vuku bulur; ancak bu suç favelanın birinde uyuşturucu tacirleri ya da bu tacirlerce yetkilendirilmiş kişilerce de işlenir. Ancak bunu “kimse görmez” diyor, Rio’nun en eski merkezi olan Marcia Lyra Kadın Gözetim Merkezi koordinatörü ve psikolog Cristina Fernandes.

Sofya korkuyor; ancak doğru olanı yaptığı için kafası rahat. Bunu kendi yaşadıklarından biliyor: “Bu kız çocukları oradalar...Evde başlarından birşeyler geçiyor. Kaçıyorlar; ev yerine sokağı tercih ediyorlar,” diyor. 18 yaşındayken ilk çocuğuna hamile kaldığında yaşamı değişmeye başlıyor. Geçmişi hatırlıyor: ”Sokaktayken tek istediğim bir annemin olmasıydı.” Favelada kadınların mücadeleleri sürüyor.

*El País’den çeviren: Hilal Ünlü