La Repubblica
Halid Esad, IŞİD militanları UNESCO dünya mirası olan ve çölün gelini olarak da anılan Romalılardan kalma Palmira antik kentini işgal etmeden önce, yüzlerce eseri güvenli bir yerde saklamayı başarmıştı. Fakat bu hilafet yanlıları onu buldu ve tutsak ettiler. Halid Esad, Roma kalıntılarını nerede sakladığını açıklayana kadar dört hafta boyunca sorguya çekildi. Sonra da infazını izleyen bir grup insanın önünde kafasını kestiler. Ona yaptıkları son işkence ise cesedini Palmira’nın ana meydanında bulunan bir sütuna asmak oldu.
Kurbanın ailesinden aldığı bilgiyle öldürülen kişinin Halid Esad olduğunu açıklayan Suriye Müzeler ve Tarihi Eserler Genel Müdürü Maamun Abdülkerim oldu. “Esad yarım asrı aşkın bir süredir Palmira’nın sorumlusuydu. Aşırı dinci radikal Sünni militanlar tarafından bir ayı aşkın süredir esir tutuluyor ve sorguya çekiliyordu.”
Abdülkerim, Esad’ın akademik çalışmalarıyla uluslararası alanda da tanındığını önemle vurguladı. Esad, uluslararası arkeoloji dergilerinde Palmira hakkında yayımlanan birçok bilimsel yazısıyla tanınmış ve son on yıllık zaman diliminde ABD’li, Fransız, Alman ve İsviçreli arkeologlarla birlikte çalışmıştı.
ESAD: BAY PALMİRA
Aynı zamanda doğduğu yer de olan Palmira’ya hayatını adamıştı ve bu hayatı yine Palmira uğruna feda etti. Suriye Müzeler ve Tarihi Eserler eski müdürü olan ve şu an bir Amerikan üniversitesinde doçent olarak görev yapan Amr al Azm, Esad’dan “Bay Palmira” olarak bahsediyor. Esad bu ismi, akademik çalışmaları ve kırk yıl boyunca antik kentin sorumlusu olarak yürüttüğü görevi sayesinde kazanmıştı.
Esad 1934 yılında Tadmur’da doğdu -Tadmur, Palmira kentinin Arapça ismi ve Eski Suriye dili Aramice’de palmiye ağacı anlamına geliyor-. 1962 yılında Şam Üniversitesinden mezun oldu ve bir yıl sonra araştırma projeleri sorumlusu olarak Suriye Müzeler ve Tarihi Eserler Genel Müdürlüğü’nde çalışmaya başladı. 1963 yılında ise 2003 yılına kadar sürdüreceği Palmira Antik Kenti ve Müzesi sorumlusu görevine getirildi. SANA’nın (Suriye Resmi Haber Ajansı) aktardığına göre 1962 ve 1966 yılları arasında Esad, sütunlu Roma yolunun bir kısmının restorasyonuna ve farklı birçok mezarın ortaya çıkarılmasına sebep olan önemli bir kazı çalışmasına katılmıştı.
Halid Esad emekli olduktan sonra hem yabancı akademisyenlerle yürüttüğü ortak projelerine hem de Müzeler ve Tarihi Eserler Genel Müdürlüğündeki uzmanlık görevine devam etti. SANA’nın da adından söz ettiği kitapları şunlardı: Palmira’nın Heykelleri, Palmira ve Dünyadaki İlk Aramice Yazılı Eserler ile İS 3.yy’da yenildiği ve esir alındığı güne kadar Roma İmparatorluğu’na meydan okuyan Palmira kraliçesine adanmış olan Zenobia, Palmira’nın ve Doğu’nun kraliçesi.
PALMİRA’DA KALMAYI SEÇTİ
IŞİD militanları geçen mayıs ayında Palmira’yı ele geçirmeden önce, Esad antik kentin müzesindeki birçok iyi korunmuş arkeolojik bulgunun boşaltılıp güvenli bir yerde saklanmasına vesile oldu. Sonrasında da, dostlarının ve iş arkadaşlarının risk almaması ve orayı terk etmesi gerektiğine dair öğütlerine rağmen, Palmira’da kalmayı seçti.
VARLIKLARI PALMİRA İÇİN UTANÇ
Suriye Müzeler ve Tarihi Eserler Genel Müdürü Abdülkerim, bu katillerin Palmira’daki varlığının antik kentteki her bir sütun ve kalıntıya utanç ve kara bir leke bulaştırdığını söylüyor. Palmira Ortadoğu’nun en önemli arkeolojik alanlarından biri. Suriye’nin merkezinde bulunan antik kent, Beşar Esad’ın ordusunun geri çekilmesinden sonra geçtiğimiz mayıs ayının 21’inde IŞİD tarafından işgal edildi. Henüz IŞİD militanlarının kente verdiği zararın gerçek boyutları bilinmiyor. Cihatçılar ayrıca işgal ettikleri bu bölgedeki başka tarihi yapıları da çoktan yerle bir etti. UNESCO yetkilileri, antik kentin olası bir yıkımının insanlık için çok büyük bir kayıp olacağını belirtiyor.
TARİHİ AMFİTİYATROLARDA ŞİDDET SERGİLENİYOR
Antik kent yaklaşık üç aydır IŞİD’in vahşet ve şiddet gösterilerini sergilediği bir sahne durumuna düştü. Sivil toplum örgütü Suriye İnsan Hakları Gözlemevi tarafından temmuz başında yayımlanan bir videoda sarsıcı görüntüler görülüyor: Dizlerinin üstüne çökmüş 25 Suriye ordusu askeri tam arkalarında bulunan aynı sayıda, muhtemelen birkaçı da 13-14 yaşlarında, olan gençler tarafından başlarından vurularak öldürülürken amfitiyatro sıralarına oturmuş sivil giyimli yüzlerce kişi de bu ana şahitlik ediyor.
‘BİRÇOK ARKEOLOG TEHDİT EDİLİYOR’
Suriye Müzeler ve Tarihi Eserler Eski Müdürü Amr al Azm, El Cezire’ye verdiği bir röportajda son yıllarda Suriye’de başka arkeologların da IŞİD tarafından tutsak edildiğini ve bazılarının cihatçıların ele geçirmek istedikleri tarihi eserlerin nerede saklandığını söylemedikleri için sorguya çekildiğini belirtti. Al Azm ayrıca Esad’ın da Palmira Müzesi’ndeki arkeolojik bulguların boşaltılmasından sorumlu olduğu ve bu eserlerin nerede saklandığını bildiği için tutsak edildiğini düşündüğünü söyledi. Ve sözlerine şunu ekledi: “Rakka’da, IŞİD’in var olduğuna inandığı saklı hazinelerin yerini söylemesi için tehdit ettiği ve uzunca bir süre de takip ettiği bir arkeoloğu da tanıyorum.” 1999 yılından 2004’e kadar Müzeler ve Tarihi Eserler Genel Müdürlüğünde tarihi eserleri koruma ve araştırma direktörlüğü yapan Amr al Azm, şu anda Ohio’daki Shawnee Üniversitesinde Ortadoğu Tarihi ve Antropoloji Bölümünde akademisyenliğe devam ediyor.
(Çeviren: Hazel Karakaya)
* Başlık ve arabaşlıklar Evrensel’e aittir
Evrensel'i Takip Et