Ben her bahar yorgun olurum!

Dr. Demet DİNER
Bahar dediğin neşe getirir değil mi? Yoo, her zaman değil! Misal, bahar yorgunluğu diye bir şey var... Yorgunluk, uyku düzensizliği, iştah azalması, kas krampları, eklem ağrıları ve adet düzensizliği gibi belirtiler varsa, yataktan kalkmak istemiyor, “Beni bu güzel havalar mahvetti” diyorsanız, evet, siz de o dertten muzdaripsiniz. İyi ama neden?
Her mevsim değişikliği özellikle kadınlarda hormonal sistemleri etkiler, mevsimsel ya da çevresel değişiklik söz konusu olduğunda hormonal sistemin yeniden dengelenmesi için beden ekstra efor sarf eder. Eğer bedeniniz fiziksel aktiviteden uzaksa, yeterli spor yapmıyorsanız bedenin dengeye kavuşmak için harcadığı efor size yorgunluk olarak dönecektir. Bahar aylarında, aslında vücudumuz daha aktif olmamızı sağlayacak hormonlar salgılanmasına karşın eğer ortada vitamin eksikliği, beslenme bozukluğu varsa, vücut buna aynı uyumu gösteremiyor ve yorgunluk hissi artıyor.
Bedenimiz, kış mevsiminde daha ziyade karanlıkta üretilmesi sebebiyle fazlaca ‘uyku hormonu’ olarak bilinen melatonin üretir. Günler uzadıkça melatonin üretimi azalma gösterir ve bu nedenle kış mevsiminden ilkbahara geçerken yaşanan uyku eksikliği yorgunluğa yol açar. ‘Mutluluk hormonu’ olarak bilinen seratonin ise bu geçiş dönemindeki durumu beyin üzerinden dengeler. Akciğer, dalak, bağırsak ve merkezi sinir sisteminde üretilen bu hormon artan ışıkla beraber ancak yavaş yavaş kendini yeni duruma adapte edebilir ve  harekete geçebilir. Fakat bu adaptasyon süreci 1-2 ay sürebilir.
Malum, kent yaşamı demek kirli hava demek. Kirli hava da, havadaki elektrik yükünün artışı ve iyon değişiklikleri, bu da yorgunluk demek. Ani ısı değişiklikleri ile bedenimize daha fazla etki eden kirli hava bahar yorgunluğunun bir diğer sebebi.

BAHAR YORGUNLUĞU KİMLERİ ETKİLER?
Eğer yoğun çalışan, stresi yüksek ve depresyona eğilimli bir insansanız potansiyel bahar yorgunusunuz. Velhasıl, bahar yorgunluğu büyük şehirlerde yaşayanlarda, çevre kirliliğinin yoğun olduğu bölgelerde, düzensiz ve stresli yaşama sahip olanlarda, kötü beslenenlerde daha sık görülür.

SÜREKLİ YORGUNLUK HASTALIK BELİRTİSİ OLABİLİR
Bahar yorgunluğu geçicidir. “Ama ben sürekli yorgunum” diyorsanız bunun altında tiroid hastalıkları, ciddi depresyonlar, kronik hastalıklar olabilir. Bahar yorgunluğu bir hastalık değildir, ama toplumun yüzde 2’sinde görülen kronik yorgunluk sendromu, altta yatan bir organ bozukluğu saptanmamış olmasına rağmen hastalık olarak kabul edilir. Kronik yorgunluk sendromu daha çok büyük şehirlerde yaşayan insanları özellikle de kadınları etkileyen bir hastalık ve genellikle psikolojik bir nedenle tetikleniyor. Ağır iş yükü, sevilen birinin kaybı, ciddi bir hastalık geçirme gibi nedenler, hiç bir nedenle açıklanamayan ancak sürekli devam eden kronik yorgunluk sendromunun ortaya çıkmasında etkili oluyor.

BAHAR GELMEDEN ÖNLEMİNİZİ ALIN
Öncelikle beslenmedeki sebze ve meyve miktarını arttırmalı, yağ miktarını düşürmeliyiz. Katkı maddelerini fazla miktarda içeren, yoğun kalorili, tuz ve yağdan zengin, pasta, kek, cips, tuzlu kuruyemiş vb. gıdalardan uzak durun. Yüksek oranda glukoz içeren tatlı yiyecek ve içecekleri olabildiğince az tüketin.
Düzenli spor yapanlarda bahar yorgunluğu daha az görülür. Kış aylarında mümkün olduğunca çok yürüyün, imkan varsa spor yapın. Kış sonuna doğru günün uzaması ve havanın biraz daha sıcak olmasından yararlanarak düzenli bir yürüyüş programı yapabiliriz. Her fırsatta güneşe çıkın. Güneş ışınlarının ve aydınlığının ruhumuza olumlu etkileri olduğunu unutmayın.
Alerji, kalp damar hastalığı, astım ve şeker hastalığı gibi kronik rahatsızlıklarınız varsa mevsim dönümlerine girerken doktor kontrollerinizi yaptırmanız şart. Çünkü bu hastalarda oluşabilecek sorunlar, bahar yorgunluğu gibi algılanabilir. Ayrıca ilaç tedavilerinin yeniden düzenlenmesi ile bu dönem daha rahat geçirilebilir.

NE ZAMAN DOKTORA BAŞVURMAK GEREKİR?
Yorgunluk uzuyor ve gündelik ritminizi bozuyorsa, işte ya da okulda performansınız çok düştüyse bu durumu bahar yorgunluğu diyerek geçiştirmeyin. Aksi takdirde tedavisi gecikebilecek bazı psikiyatrik durumlar da var. Uzun süren yorgunluklarda, en başta depresyon, daha sonra, kaygı bozuklukları, demans, eşzamanlı alkol ve/veya madde kullanımı, birincil uyku bozuklukları, yeme bozuklukları, hatta şizofreninin bile tanılar arasında düşünülmesi gerekir.

HAYATI GÜZELLEŞTİREN TAVSİYELER
* Havaların ısınması demek vücut ısısının da artması, yani sıvı ihtiyacının da artması demek. Yani öncelikle çok su içeceksiniz.
* Sinirli, huysuz ve huzursuz halleri önlemek için B vitamini tüketmeye özen göstermeli. Yani öğünlerimize çok tahıllı ekmekleri, kuru baklagil ve koyu yeşil sebzeleri ekleyeceksiniz. * C vitamini her mevsimin kraliçesidir, bu mevsimde kuşburnu çayını, turunçgilleri, mis kokulu domatesleri, maydanoz, soğan ve kabağı ihmal etmeyeceksiniz. Bitki çayları hem sıvı ihtiyacı için hem de canlandırıcı etkileri için vazgeçilmeziniz olsun. Adaçayı, biberiye, zencefil, kakule, kuşburnu, kekik gibi ismi bile güzel çaylar vücudunuzu daha da dirileştirecektir.
* Balığın her türlüsü devadır. Bütçenizi zorlayıp haftada 2 gün balık yiyebilirseniz vücudunuz canlanır.  
* Uyumadan önce kendi uyguladığım formulü paylaşayım: Az yağlı bir bardak ılık süte biraz tarçın ekerek için. Süt içemiyorsanız yoğurtla yiyin. Sabah daha dinamik kalkacaksınız.
* Bir de sıkıntılı günlerde küçük sütlü ya da bitter çikolata tüketerek beyinde seratonin salgılanmasını sağlayıp mutluluk hissini yaşamak da mümkün, ama siz siz olun fazla kaçırmayın, sonra da fazla kilolardan dolayı yaz depresyonu yaşarsınız.