Dünyanın en büyük canlısı mavi balina, bir zamanlar küçüktü

Alfie SHAW

Mavi balina, dinozorlar dahil yeryüzünde yaşamış tüm hayvanlardan daha büyüktür.

Yetişkin bir mavi balina, 30 metre uzunluğa ve 180 bin kilograma erişebilir. Bu, 40 fil, 30 Tyrannosaurus Rex ya da 2 bin 670 insanın ağırlığına denk düşer.

Ancak bu devlerin devi, ilk başlarda çok daha küçüktü.

Tüm balinalar gibi mavi balina da 48 milyon yıl önce karada yaşayan dört bacaklı bir memeli olan Balaenoptera musculus’tan evrimleşti. Bu antik ata, Pakicetus sadece 1.8 metre uzunluğundaydı. Akarsularda avlandı ve onun neslinden gelen bazı canlılar, suda yaşama adapte oldu. Bu evrim nihayetinde tamamen suda yaşayan bir canlı olan Dorudon’a vardı. (Mızrak diş) 37 milyon yıl önce yaşayan Dorudon’un uzunluğu 4.5 metreye kadar ulaştı.

Dorudon’da balinaları bu kadar özel yapan niteliklerin ilk hallerine rastlarız. Burun delikleri burnundan başının tepesine çıkmış, ön bacakları yüzgeç haline gelmiş, gövdesi uzamış, arka bacakları neredeyse yok olmuş, kuyruğu bugünkü şekline benzer biçimde evrimleşmiş bu da hayvanın, balıklar gibi suyu yatay şekilde değil dikey şekilde keserek hareket etmesine yol açmıştır.

Dorudon’dan mavi balinaya evrim, devasa büyüklüğüyle başa çıkabilmek için bir dizi değişimi barındırmıştır. Bu değişimlerden bilmeniz gereken dokuzu şöyle:

1- DERİN NEFES!

Mavi balinalar, yaklaşık bir saat suyun altında kalabilir ve 100 metreye kadar dalabilir. Bu yüzden hayatta kalabilmek için çok verimli ciğerlere ihtiyaç duyar. Küçük bir çocuğun sığacağı büyüklükteki iki kocaman hava deliği, oksijenin hızlı ve etkin değişimini sağlar. Mavi balinalar, her nefes alışlarında ciğerlerindeki oksijenin yüzde 80 ila 90’ını değiştirir. İnsanlarda bu oran yüzde 10 ila 15’tir.

2- KALBİMİN SESİNİ DUYABİLİYOR MUSUN?

Oksijen, devasa gövdesine uygun bir büyüklükteki dört odalı kalbi tarafından pompalanır. Yaklaşık 900 kilogram ağırlığındaki mavi balinanın kalbi her 10 saniyede bir atar ve vücuduna 220 litre kan pompalar. Mavi balinanın kalbi o kadar gürültülü atar ki bu ses sonar ekipmanları tarafından 3 km öteden duyulabilir.

3- DERİN DERİ

Mavi balinanın derisi, parmak izi gibi biriciktir. Soluk mavimsi-gri renk, türe adını verse de ışığa göre derisi gümüş grisi ya da bronz gibi de görünebilir. Mavi balinanın boğazından göğsüne kadar 80 ila 100 arası çizgi bulunur.

4- GÖZYAŞI DÖKEMEZ

Mavi balinalar, vücutlarının boyutuna göre küçük gözlere sahiptir. Greyfurt büyüklüğündeki gözleriyle birlikte görüşlerinin de zayıf olduğu tahmin edilir. Gözyaşı bezi ya da kirpikleri de yoktur.

5- HER ŞEYİ DUYABİLİR

Görülür kulakları olmasa da mavi balinaların hava sinüsleri ve kemiklerini kullanarak sesleri tespit ettiği ve mükemmel bir işitme becerisine sahip olduğu düşünülüyor. 

6- KOCA AĞIZ

100 kişinin barınabileceği büyüklükteki dev ağızları her açılışında çok sayıda avı da içine alır, ağzının tepesindeki sert kıllar su içerisindeki besleyici krilleri (karides benzeri kabuklular) süzer. Yaz aylarında mavi balinalar günde 6 bin kilogram kril yiyebilir.

7- SICAKLARA DOĞRU

Mavi balinalar, 5-10 yaşları arasında cinsel erişkinliğe ulaşır. Erkek ve dişinin birbirlerinin etrafında dönüp, derin dalışlar yaparak ve aniden birleşmek için yüzeye doğru çıkarak gerçekleştirdikleri çiftleşme ritüeli için sıcak ekvator sularına ulaşmaya çalışırlar. Erkek balinalar, 3 metrelik uzunluğu ve 30 santimetrelik çapıyla hayvanlar alemindeki en büyük penise sahiptir.

8- AÇ BEBEKLER

Mavi balinalar plasentalı memelilerdir ve fetüs annenin rahminde gelişir. Gelişmekte olan fetüs hızla büyür ve 7 ayın sonunda 3.5 metre uzunluğa erişir. Yavru balina 12 ay sonunda yaklaşık 2 bin 700 kilogram ağırlığındayken doğar ve hemen hava almak için yüzeye çıkar. Annesinin iki memesinden günde yağ oranı yüksek 180 litreye kadar sütle beslenir, bu da onun günde 90 kg alarak büyümesine olanak sağlar. Yavru balina, 7-9. ayları arasında 15 metre uzunluğa eriştiğinde sütten kesilir.

9- NÜFUS SAYIMI

Bir zamanlar 250 binden fazla mavi balina olduğu düşünülüyor. Bugünse dünya üzerinde yaklaşık 10 bin ila 25 bin mavi balina kaldı. Onlarca yıl boyunca etleri, yağları ve vücutlarının diğer değerli parçaları için avlandıktan sonra şimdi IUCN’nin Kırmızı Listesi’nde nesli tehlike altındaki türlerden biri olarak belirlenmiştir.

BBC Earth’ten çeviren Mithat Fabian Sözmen: https://www.bbcearth.com/blog?article=how-earths-biggest-animal-started-small