‘Aynalı Çarşı’ utanmayacak!

Adı "Çanakkale içinde Aynalı Çarşı" türküsüyle özdeşleşen, Çanakkale Aynalı Çarşı'nın yenilenmesi çalışmalarında sona gelindi. Yaklaşık 5 yılda 1.5 milyon YTL harcanarak yenilenen çarşı, kentlilerin deyimiyle artık "gösterirken utanılacak" bir yer olmaktan kurtuluyor.
Aynalı Çarşı'nın, 1889 yılında Çanakkale'nin önde gelen Yahudi tüccarlarından İlya Halyo tarafından inşa ettirildiği belirtilse de Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesi'nde çarşının çok daha önce yapıldığı, Halyo'nun ise burasını onarttığı söylenmektedir.
Mart 1915'te İngiliz Queen Elizabeth gemisinden atılan bomba ile tahrip edilen çarşı, 1918-1921 yılları arasında İngilizler tarafından at ahırı olarak kullanıldı. "Aynalı Çarşı" adının da burada bulunan atlar için koşum ve süs eşyası yapan dükkanlarda "ayna" denilen "at gözlüklerinin" satılması nedeniyle verildiği sanılmaktadır. 1921 yılından sonra, ilk halinden sadece giriş kapısı sağlam kalan çarşının arsasına 14 dükkan inşa edildi. 1934 yılındaki Yahudilere yönelik saldırı ve yağma olayları sırasında sıvanan giriş kapısı üzerindeki İbranice yazı, ancak 1967 yılında temizlenebildi. Yapılan bir araştırmada ülke genelinde Kastamonulu, Tokatlı ve bir Konyalı'nın yazdığı üç Aynalı Çarşı türküsü olduğu ortaya çıktı. Değişik illerden halk kültürüne yerleşen bu üç türkünün ortak teması, savaş ve çekilen acılardır.
Yeni yüzüyle...
Çanakkale Belediye Başkanı Ülgür Gökhan, "Ziyaretçiler, Aynalı Çarşı'yı sorduklarında utanıyorduk ve yerini gösteremiyorduk. Bundan sonra oklarla ziyaretçileri çarşıya yönlendireceğiz" derken içi rahat. Daha önce İbranice ve Latince "Halyo Pasage" yazan tarihi giriş kapısının hemen sağında ve solunda bulunan birkaç ayna parçası dışında, burasının meşhur Aynalı Çarşı olduğunu gösteren hiçbir şey yoktu.
Prof. Dr. Ümit Serdaroğlu tarafından çizilen çarşı yenileme projesinde, tek katlı, betonarme bir iskelet üzerine 50 adet dükkan, tuvalet, güvenlik ve çay ocağı yapılması öngörüldü. Giriş kapısı, vitraylar ve kitabe aslına uygun olarak korunmuş. Bazı yenilikler de yapılmış. 18 Mart'ta Aynalı Çarşı yeni yüzüyle ziyaretçilere kapılarını açacak. (Çanakkale/EVRENSEL)
Özer Akdemir